Zon en kanker

9 december 2019, 20:00 Gezondheid

Jaarlijks krijgen zo’n drieduizend landgenoten een diagnose van melanoom, een kwaadaardige vorm van huidkanker. Deze geeft uitzaaiingen in lever, longen, hersenen e. a., waardoor elk jaar honderden mensen overlijden. Pas onlangs is men erachter gekomen dat vooral de tere, nog onvolledig ontwikkelde huid van (kleine) kinderen gevoelig is voor zonnebrand. Zelfs op latere of volwassen leeftijd blijft het risico bestaan op huidkanker. Mensen die als kind minimaal vijf keer door de zon verbrand raakten, lopen een verhoogde kans om later in hun leven huidkanker te krijgen. Als je echt of bijna verbrandt op jonge leeftijd, is het erfelijke materiaal, het zogenaamde DNA van de huidcellen, beschadigd, wat - naar men nu pas ontdekt heeft – op langere termijn tot huidkanker kan leiden.

Huidkanker is nu de meest voorkomende en snelst oprukkende vorm van kanker geworden. Vooral de felle zon is gevaarlijk. Geleerden weten dat er een sterk verband bestaat tussen onze huidskleur en de breedtegraad waarop wij wonen. Onze voorouders die in de Afrikaanse savanne woonden, waren pikzwart. Toen wij noordwaarts trokken, zijn we door natuurlijke selectie alsmaar bleker geworden. Waarom? Alleen dankzij een bleke huid kunnen wij in onze contreien genoeg zonlicht absorberen om vitamine D in het lichaam aan te maken. Vit. D is super cruciaal voor onze algemene gezondheid.

Kleine kinderen en bleke, rosse mensen smeren zich bij hevige, vooral tropische zon best in met een zonnecrème met factor 30 tot 50. Men moet ook voldoende crème smeren, wat betekent dat men voor een volwassen lichaam 30 tot 40 gram nodig heeft. De meesten gebruiken slechts de helft, wat de factor ook minder maakt. UvB-stralen doen je verbranden. UvA-stralen maken je bruin en veroorzaken huidveroudering. Lang werd gedacht dat uvA-straling niet kankerverwekkend is, maar ondertussen is het tegendeel bewezen. Opgepast, naast “bescherming tegen uvB” moet ook “tegen uvA” vermeld staan op de verpakking.

Waaraan herkent men signalen voor de ergste vorm van huidkanker, melanoom? Als een (nieuwe) moedervlek er verdacht begint uit te zien doordat zij groter wordt (= méér dan 6 millimeter), zich asymmetrisch uitbreidt, grillige grenzen vertoont en uit meerdere kleuren bestaat, dan is een afspraak met de dermatoloog noodzakelijk.

De zon heeft lang in een slecht daglicht gestaan. Toch mogen wij de positieve effecten ervan niet verwaarlozen. Zonlicht beschermt ook tegen kanker! Men kent nog niet alle voordelen, maar men weet dat prostaat-, borst- en darmkankers vaker voorkomen bij Europeanen die noordelijker wonen en dus minder zonlicht genieten. Misschien is het wel zo dat de zon meer kankers voorkomt dan veroorzaakt … Denken wij maar aan de reeds aangehaalde, cruciale vorming van Vit. D. Ook voor de functie van de hersenen is zonlicht goed. Dementerenden worden vaak onder een dure lamp gezet, maar eigenlijk is de zon tien keer sterker en … helemaal gratis. Zonlicht heeft ook een effect op het humeur. Er is zonder twijfel een relatie met depressies. Regelmatig buiten in matig zonlicht wandelen is een advies dat voor iedereen geldt. Wij moeten opletten dat het goedbedoelde advies om hevige zon te vermijden en er zich tegen in te smeren, niet meer schade aanricht dan voorkomt.

Het is natuurlijk geen goed idee om vijftig weken per jaar op kantoor te zitten en vervolgens twee weken op een zonovergoten tropisch strand te gaan liggen bakken: als je huid verbrandt, kan dat zelfs jaren later tot huidkanker leiden zoals we gezien hebben, maar het zonlicht afblokken op jonge leeftijd kan volgens ondergetekende ook onprettige consequenties hebben. Daarmee pleit ik er zeker niet voor om (jonge) kinderen te laten “verbranden”. Als men ervoor zorgt dat ze de schaduw kunnen opzoeken, zullen ze dat vanzelf doen. Het klopt dus dat (herhaalde) zonnebrand tijdens de kinderjaren op latere leeftijd huidkanker kan verwekken, met deze kanttekening: het woord “kan” mag in geen geval worden gelezen als “zal”.

dr. apr. Paul Nijs