Vlaamse helden - Relaas - vertellers van waargebeurde verhalen

16 juni 2022, 08:01 Nieuws

Verhalen bestaan in alle vormen en maten. Er zijn lange en korte verhalen. Er zijn gesproken en geschreven verhalen. Er zijn verhalen voor groot en klein. Er zijn stichtende en onderhoudende verhalen … Kortom: voor elk wat wils. En er zijn er genoeg, want zolang er mensen zijn, worden al verhalen verteld. Dat is logisch ook, want echt ieder van ons heeft wel een verhaal te vertellen, althans dat is waarvan Pieter Blomme, docent radio aan de UGent en oprichter van Relaas, overtuigd is.

Wat is Relaas?

Relaas is een alsmaar groeiende verzameling waargebeurde verhalen en anekdotes, verteld door gewone mensen op gelijknamige maandelijkse vertelavonden op locatie en verzameld en uitgezonden in een audiopodcast. De verhalen in Relaas zijn stuk voor stuk bijzondere anekdotes uit het leven van de vertellers. Zij zijn de hoofdpersonages en vertellen hun verhaal precies zoals ze het zelf beleefden, zoals ze het zich herinneren. Hun anekdotes ontroeren en verrassen, doen lachen en vertederen.

We merkten dat mensen die naar elkaars verhalen luisteren elkaar ook beter leren te begrijpen. Ze leven zich in elkaars verhaal in. Zeker in tijden waarin – vooral online dan – heel wat meningen worden verkondigd, zagen wij echt de meerwaarde van een forum dat tot wederzijds begrip leidt.

Hoe is het ontstaan?

Er waren eens (lacht) … drie jonge radiomakers van de Gentse jongerenradio Urgent.fm die dachten dat het wel leuk zou zijn om aan de slag te gaan met podcasting, toen een nieuw gegeven. We lieten elkaar horen welke podcasts we beluisterden en bleken gezamenlijk fan van het Amerikaanse The Moth. Zij organiseren nog altijd verhalenvertellingen op verschillende plaatsen in de VS waarop mensen met elkaar wedijveren voor het beste verhaal. Er is zelfs een landelijke competitie. Hun beste verhalen worden tot podcasts omgevormd en dat leek ons dus ook wel wat. We beseften dat we om podcasts te maken heel veel verhalen zouden nodig hebben, en zo kwamen we op het idee om ook in Gent vertelavonden te organiseren.

Vonden jullie dat er nood was aan zo’n forum?

Het is niet met die intentie gestart, maar we merkten algauw dat mensen die naar elkaars verhalen luisteren elkaar ook beter leren te begrijpen. Ze leven zich in elkaars verhaal in. Zeker in tijden waarin – vooral online dan – heel wat meningen worden verkondigd, zagen wij echt de meerwaarde van een forum dat tot wederzijds begrip leidt. Noem het gerust een empathieproject.

Heeft iedereen een verhaal dat de moeite waard is?

Ja, iedereen heeft er wel minstens een, maar niet iedereen kan of durft zijn verhaal vertellen. Vaak twijfelen mensen of het wel interessant genoeg is, maar - zoals een van onze verhalencoaches het treffend verwoordt: je hoeft echt niet achterwaarts met een moto de Himalaya afgereden te zijn om een boeiend verhaal te hebben.

Waarin ligt voor jou dan de essentie van een goed verhaal?

Het begint allemaal met een goed geschetst personage. Wanneer ik een verhaal beluister, krijg ik graag een duidelijk beeld van de verteller: wie is die persoon, wat drijft hem, hoe beleeft hij zijn verhaal … Er is ook altijd een vorm van frictie aanwezig, iets wat niet van een leien dakje loopt, iets wat het dagelijkse overstijgt. Bijvoorbeeld iets wat het hoofdpersonage wil bereiken, of wat hij moet overwinnen. Een goed verhaal heeft voor mij altijd met verandering te maken.

Hoe verzamelen jullie die verhalen?

Toen we ruim vijf jaar geleden begonnen, hebben we vier vrienden gevraagd om een verhaal te vertellen op onze eerste vertelavond. Een maand later waren de vrienden van die vrienden aan de beurt, nog een maand verder volgden hun vrienden. Al snel waren de verhalenvertellers ook voor ons nobele onbekenden. Intussen heeft onze podcast elke week 10.000 luisteraars. Drie à vier keer per week krijgen we nu een verhaal toegestuurd van mensen die interesse hebben om het te vertellen.

Hoe coacht Relaas haar vertellers?

Iedere verteller krijgt een persoonlijke coach toegewezen. Het is een soort buddywerking. Coach en verteller telefoneren of gaan samen een koffie drinken. Tijdens een kennismakingsgesprek gaan we na welk verhaal verteld kan worden. De verteller krijgt ook huiswerk mee, zo moet hij bijvoorbeeld zijn verhaal eens inspreken en doorsturen. Vervolgens werken we aan de structuur van het verhaal en focussen we op technieken om het beter te vertellen. Dit traject kan weken of zelfs maanden in beslag nemen. In samenspraak beslissen we dan wanneer het verhaal verteld wordt.

Die coaching leidt tot een vertelavond, haken mensen dan soms alsnog af?

Ik zal een geheim vertellen: er is nog geen enkele vertelavond vlekkeloos verlopen! Altijd is er wel iemand die op het laatste moment afzegt. Het blijft nu eenmaal mensenwerk en mensen beginnen soms te twijfelen of ze zich wel zo kwetsbaar willen opstellen of of ze er wel klaar voor zijn. Voor de schermen is daar niets van te merken, maar achter de schermen is er altijd een hoop stress op zo’n avond. Gelukkig zijn onze coaches zelf goeie verhalenvertellers, die kunnen we dus altijd als joker inzetten.

Op de vertelavonden worden geen filmpjes of foto’s gemaakt?

We geloven als radiomakers in de eerste plaats in de kracht van audio. Hoe een verteller eruitziet, is niet relevant, zijn verhaal en de kracht van onze verbeelding zijn dat wel. Daarom brengen we alleen de voornaam van de verteller en brengen we actiebeelden in plaats van profielfoto’s. Tijdens elke vertelavond zijn er bovendien enkele tekenaars aanwezig die een scène uit het verhaal verbeelden.

Wordt er nog nagepraat?

Ja, al na de eerste twee verhalen plannen we een pauze. Informeel praten we dan na met elkaar of met de verteller. Mensen hebben daar echt nood aan. Ook op het einde van de avond babbelen we steevast nog een uur tussen pot en pint.

Hoe ervaren de vertellers zo’n avond?

Dat zijn uiteraard heel individuele belevenissen, maar ik hoor wel dat veel mensen er kracht uithalen. Zeker zij die nooit eerder een verhaal publiekelijk brachten. Anderen vinden het gewoon fijn om in de spotlights te staan.

Lees verder onder de foto

Met hoeveel mensen werken jullie aan Relaas?

In elke stad hebben we een team vrijwilligers, in totaal ongeveer dertig. We hebben ook een halftijdse coördinator in dienst, dat is onze enige betaalde medewerker. Haar loon betalen we van de inkomsten van onze vertelavonden, maar vooral van cultuursubsidies van de Vlaamse overheid en de stad Gent. Onze vertelavonden houden we met een toegang van vijf euro of een vrije bijdrage bewust laagdrempelig.

Het bereik van de podcast is heel ruim en de tickets voor jullie vertelavonden vliegen telkens in een mum van tijd de deur uit. Hoe komt dat?

Hoewel iedereen van verhalen houdt, heeft het vertellen van verhalen onterecht een wat oubollig karakter gekregen. Door mee te surfen op de hype van de podcast maken wij komaf met dat suffe imago en door onze vertelavonden bereiken we dat jonge, dynamische, stedelijke netwerk. Zo verenigen wij oud en nieuw in waardevolle verhalen en dat blijkt een schot in de roos.

We willen het model van Relaas graag duurzaam verankeren. Met Relaas creëren we kansen om verhalen te vertellen en we willen graag aan zoveel mogelijk mensen die kans geven. Dit betekent niet zozeer dat we willen groeien, maar we willen wel graag samenwerken – bijvoorbeeld met het middenveld – om iedereen de kans te geven op verhaal te komen.

Is er een verhaal uit de voorbije jaren dat je is bijgebleven?

Er zijn er verschillende, maar als ik er een zou moeten kiezen, kies ik voor het verhaal ‘Ronny is de Gentse variant van Johny’, het verhaal van een jongeman die zijn coming of age in kansarmoede beschrijft en hoe hij in het criminele milieu terechtkwam. Dat verhaal vergeet ik nooit meer.

Wat zijn jullie ambities voor de toekomst?

We willen het model van Relaas graag duurzaam verankeren. Met Relaas creëren we kansen om verhalen te vertellen en we willen graag aan zoveel mogelijk mensen die kans geven. Dit betekent niet zozeer dat we willen groeien, maar we willen wel graag samenwerken – bijvoorbeeld met het middenveld – om iedereen de kans te geven op verhaal te komen.

Meer info op relaas.be

Foto bovenaan © Helena Verheye