Afbeelding
Slaap - Het nieuwe medicijn

Slaap - Het nieuwe medicijn

Gezondheid

Helden zijn vrouwen en mannen met een passie. Een passie voor sport, ondernemen, reizen, literatuur, muziek, wetenschap, design, … ‘Mensen zijn Media’ wil Vlamingen inspireren, daarom komt in deze rubriek elke keer een held aan het woord.

Stel je eens voor dat er een wondermiddel zou bestaan waardoor je een beter geheugen krijgt en een straffere focus, een creatiever en opgewekter brein, een slankere lijn en een aantrekkelijker voorkomen, een hogere weerstand en een verminderde kans op kanker, diabetes en hartziektes. Zou je er geen fortuin voor betalen? Het goede nieuws is dat dit helemaal niet nodig is, want het wondermiddel is gratis en snel verkrijgbaar! Ga er gerust even voor zitten of liever liggen, want we hebben het over onze slaap. Je zou het misschien niet verwachten, maar slaap is dé grote genezer van zowat elke fysieke en mentale aandoening. Toch laten we al te vaak de kans om goed te slapen aan ons voorbijgaan. Daaraan wil prof. dr. Johan Verbraecken van het Slaapcentrum UZA iets doen.

Waarom bent u zo’n grote fan van slapen?

“Slaap is in de eerste plaats natuurlijk belangrijk voor ons lichamelijke herstel. Tijdens het slapen ontspannen onze spieren, onze hartslag gaat naar beneden, onze stofwisseling vermindert … We geven ons lichaam met andere woorden de kans om te recupereren van alle activiteit van overdag, zodat we er de volgende dag opnieuw tegenaan kunnen gaan. Maar daarnaast heeft slaap nog een aantal andere, niet te onderschatten functies met het oog op onze gezondheid, ons geheugen, onze emoties en energiehuishouding.”

“Slaap is in de eerste plaats natuurlijk belangrijk voor ons lichamelijke herstel. We geven ons lichaam de kans om te recupereren van alle activiteit van overdag.”

Slapen maakt ons aangenamer in de omgang?

“Dat hebben we toch allemaal weleens ervaren? Wie niet, of onvoldoende slaapt, is prikkelbaarder en emotioneler en kan minder makkelijk rationeel denken. Slaapgebrek maakt mensen angstiger, gefrustreerder en verwarder. Het maakt bovendien dat we sneller een zondebok zoeken voor onze problemen.”

Ook ’s nachts ervaren we heel wat emoties?

“Klopt, en daarin spelen onze dromen een belangrijke rol. Ze bevatten levendige beelden van pijnlijke of bedreigende situaties die we hebben ervaren en door dit opnieuw te beleven, maken onze dromen ze minder stresserend. Wanneer een emotie zo heftig was dat we ze gedurende de dag niet voldoende hebben kunnen verwerken, bieden onze dromen en met name onze REM-slaap de uitkomst. Zo toont onderzoek met pas gescheiden personen dat de proefpersonen die in het eerste deel van de nacht tijdens hun REM-slaap negatief geladen dromen hadden, minder kans hadden op depressie dan de proefpersonen bij wie dat niet het geval was. De eerste groep had de emoties al verwerkt in zijn dromen.”

U noemde net een aantal keren de REM-slaap, zijn er dan verschillende soorten slaap?

“Ik zou eerder spreken over verschillende fasen van slaap die samen telkens een cyclus vormen. Wanneer we inslapen, is er sprake van sluimeren. Deze overgangsfase duurt slechts een paar minuten. Onze lichaamstemperatuur daalt, onze spieren ontspannen en onze ogen maken langzame bewegingen. Daarna volgt de lichte slaap. Je slaapt, maar bent nog niet aan het uitrusten. Na ongeveer een halfuur waarin je hersenen alsmaar trager gaan werken, kom je terecht in een diepe slaap. Dit is de slaap die het lichaam nodig heeft voor het fysieke herstel.”

De zogenaamde REM-slaap?

“Neen, eerst is er de non-REM-slaap, dit is de lichte en diepe slaap. Je hersenen sturen rustig trage golven uit. Ze zijn aan het reflecteren: ze wisselen informatie uit en maken herinneringen. Pas na nog een halfuur volgt de REM-slaap waarin de hersenen net heel erg actief zijn. Studies tonen aan dat sommige delen van onze hersenen zelfs tot 30% actiever zijn dan wanneer we wakker zijn. In deze fase worden de gebeurtenissen, informatie en emoties van de voorbije dag verwerkt. Herinneringen die in de vorige slaapfase werden gemaakt, worden nu aan andere herinneringen gekoppeld. Je begrijpt dat deze slaap essentieel is voor onze inzichten en probleemoplossende vaardigheden. In deze slaap zijn we erg moeilijk te wekken, maar als we wakker worden, zijn we klaarwakker, net omdat onze hersenen al zo actief waren. We zouden als het ware meteen uit ons bed kunnen springen.”

Dan is de naam van deze slaapfase niet zo goed gekozen?

“’Rem’ slaat hier niet op remmen, maar op het Engelse Rapid Eye Movement of het snel bewegen van onze ogen, wat typisch is voor deze fase. Het duidt op het verwerken van onze emoties. Let er maar eens op: hoe meer oogbewegingen iemand maakt, hoe meer er wordt verwerkt. En kinderen spannen hier de kroon: hun ogen staan niet stil door alle prikkels die zij overdag ervaren. Deze slaapfasen vormen samen een cyclus van zo’n negentig minuten. De meeste volwassenen doorlopen op een nacht vier tot vijf van deze cycli.”

Hebben dutjes dan zin?

“Dat is een goede vraag. Dutjes of powernaps kunnen zeker nuttig zijn op voorwaarde dat ze kort zijn en je er kort na de middag aan begint. Wanneer je langer dan een halfuur slaapt, kom je in je diepe slaap terecht en als je dan ontwaakt, word je dus veel versufter wakker. En als je beslist om in de late namiddag nog te dutten, dan knabbel je eigenlijk al aan je slaap van de komende nacht, waardoor je minder goed slaapt die nacht en dus minder uitgerust wakker wordt en mogelijk de volgende dag opnieuw behoefte hebt aan een langere dut, omdat je je zo moe voelt. En dat zet een negatieve spiraal in gang.”

Je hoort vaak zeggen dat vooral de uren voor middernacht tellen?

“Daar zit wel iets in. We hebben eerder de neiging om uit te slapen dan om vroeg in ons bed te kruipen. Maar met het oog op een goede slaap keren we dat beter om, want ook de timing van het slapengaan en opstaan heeft een effect op de mate van uitgerust zijn ‘s ochtends. Verder is het een volkswijsheid uit de tijd dat er nog geen gloeilampen bestonden. De diepe slaap komt vooral voor in de eerste helft van de nacht, en bij wie vroeg gaat slapen, valt de diepe slaap dan net voor middernacht. Wie uitslaapt, zorgt er alleen maar voor dat hij meer lichte slaap heeft. Tegelijkertijd ga je knoeien met je bioritme. Je dag wordt korter, dus je behoefte aan slaap daalt. Daarom slaap je in de daaropvolgende nacht minder goed.”

Verandert onze slaap doorheen ons leven?

“Hoe ouder we worden, hoe minder we slapen. Pasgeboren baby’s slapen zo’n zestien uur per dag. Dit vermindert tot ongeveer tien tot twaalf uur in de kleutertijd. Een jongere brengt gemiddeld negen à tien uur slapend door, een jongvolwassene slaapt zo’n zes tot negen uur. Tachtigers halen vaak nog maar zes uur per nacht.”

“Hoe ouder we worden, hoe minder we slapen. Pasgeboren baby’s slapen zo’n zestien uur per dag. Tachtigers halen vaak nog maar zes uur per nacht.”

De ene mens heeft meer behoefte aan slaap dan de andere?

“Dat klopt. Je natuurlijke slaapbehoefte is het aantal uren slaap dat jij van nature nodig hebt om overdag goed te kunnen functioneren. Als je tegemoetkomt aan je natuurlijke slaapbehoefte, heb je zelfs geen wekker nodig. Je wordt dan wakker voordat je wekker gaat. Werk met een vast moment van opstaan – ook in het weekend – en tel in blokken van anderhalf uur terug wanneer je moet gaan slapen, afhankelijk van de hoeveelheid tijd die jij in bed denkt nodig te hebben. Word je na een tijdje vanzelf wakker voor de wekker gaat, dan heb je je behoefte goed ingeschat.”

Heeft u tot slot nog gouden tips voor een goede nachtrust?

“Gebruik een vaste ochtend- en avondroutine. Kies ’s morgens voor de korte pijn en kom meteen uit je bed. Zoek uit welk signaal jouw lichaam het beste duidelijk maakt dat het wakker moet worden. Is dat koffie? Een frisse douche? De geur van vers gebakken brood? Ga ’s avonds naar bed wanneer je jezelf moe voelt. Besef dat je dag je nacht weerspiegelt. Na een actieve dag volgt een betere nacht. En weet dat je niet alleen ’s nachts recupereert: geef jezelf ook overdag de tijd om tot rust te komen.”

‘Slaap - Het nieuwe medicijn’ van Johan Verbraecken en Tine Bergen werd uitgegeven door Houtekiet en kost 21,99 euro.

Photographer: ZOUHRI
Afbeelding
Afbeelding