Afbeelding
Portret ... van klein erfgoed overal te velde cover

Portret ... van klein erfgoed overal te velde

Portret

Net zoals de voorbije twee jaar verbleven we in augustus in Verlaine sur Ourthe, een dorp in de gemeente Durbuy in de provincie Luxemburg. Vroeger, voor de fusie van Belgische gemeenten, was het een onderdeel van Tohogne. We moeten er niet ver voor reizen en komen toch in een voor ons geheel andere omgeving terecht. Een omgeving waar vooral de rust en de stilte ons opvallen.

Zoals altijd in de Ardennen ontdekken we tijdens onze wandelingen ondoordringbare bossen en kabbelende riviertjes, verrassend mooie vergezichten en pittoreske dorpjes.

Op elke wandeling komen we ook kruisen tegen: stenen, bronzen of houten, verankerd in de grond of hangende tegen een muur of een boom. Soms met een inscriptie op, of vergezeld van een tekstje. Vaak is het onduidelijk waarom ze er geplaatst werden.

Ik ken het Latijnse kruis, waarbij de verticale arm langer is dan de horizontale, als symbool bij uitstek voor het christendom. Ik ben eraan gewend om kruisen in kerken of op begraafplaatsen te zien. Maar kwam ik ze onderweg tegen, dan vroeg ik me nooit af waarom ze daar staan, wat de bedoeling of de betekenis erachter is. Ik stond er niet bij stil dat het ene kruis het andere niet is.

Dat is nu veranderd. Ik kreeg van onze huisbaas in Verlaine een mapje met informatie over de omgeving. Daarin staken ook een paar pagina’s met uitleg over de kruisen in Tohogne.

De beginzin zei al veel. ‘Of ze nu gemaakt zijn van ijzer, brons of hout, de kruisen dragen een geheim ... Inderdaad de kruisen langs de wegen (en de andere) onthullen de ziel van een gelovig volk.’

Na nog wat extra opzoekwerk over dit erfgoed, werd me vooral duidelijk dat ieder kruis zijn eigen geschiedenis kent.

Van houten, verweerde en omgevallen kruisen die door personen of verenigingen uit vroomheid of respect voor klein erfgoed werden vervangen door stenen of metalen kruisen met een langere levensduur, kan de betekenis vaak niet verklaard worden.

Toch werden kruisen altijd om een bepaalde reden geplaatst en de plaats waar ze te vinden zijn, geeft soms al verduidelijking.

Zo blijken de kruisen langs wegen en meer bepaald op een kruispunt eerder dienst te doen als talisman. Kruispunten veroorzaakten vroeger angst en kregen daarom speciale aandacht. De kruisen op de toppen van heuvels, bij bronnen en fonteinen, en ook de kruisen die je ziet bij het begin of op het einde van een dorp, op de pleinen en natuurlijk de begraafplaatsen, hebben eerder met de kerstening te maken.

Aan de rand van wegen, maar met uitzicht op de weilanden en de gewassen werden ze door de boeren geplaatst als bescherming tegen een slechte oogst en opdat ze tijdens een processie door de priester gezegend werden. De priester en de parochianen baden dan om de juiste balans tussen de regen en de hitte van de zon.

Kruisen, ook wel herdenkingskruisen genoemd, die herinneren aan een conflict, een droeve gebeurtenis zoals een plotse dood, een moord, een ongeluk of een blijde gebeurtenis vinden we meestal op de plaats van het voorval.

Er zijn ook kruisen die getuigen van een wens. Men vraagt om een gunst door een kruis te planten of belooft het te plaatsen als men de gunst verkrijgt. Het kruis toont dan dankbaarheid of getuigt van een bekomen gratie.

Wellicht is dit geen volledig overzicht van de kruisen die we op een wandeling kunnen tegenkomen, maar het toont aan dat inderdaad het ene kruis het andere niet is. Dat we er niet achteloos moeten voorbijwandelen, maar integendeel meer aandacht aan dit erfgoed, aan deze spiegel van het verleden moeten schenken.

Foto © Annie Poelmans