Overgang

31 december 2020, 10:00 de voorstad bloeit/na-apen

Met enige moeite herinneren we ons dat collega’s elkaar vroegen: “Wat doe je met de overgang?” In zoverre we dit begrepen, had het te maken met oudjaar en wat ze zouden doen tijdens die avond en nacht. Thuis, met familie of met vrienden, op een fuif. Wij zitten nu in een overgangsperiode, waarin die overgang naar het nieuwe jaar onvoorspelbaar is geworden. De situatie tijdens de laatste week van december wordt onberekenbaar. Alle ingebouwde verwachtingen, alle plannen werden opgeblazen en opgevouwen in een koffer vol onzekerheid.

Onderschatten we het effect daarvan niet. De rechtlijnigheid verdween. Bejaarden moeten ondervinden dat ze hun kinderen en kleinkinderen niet kunnen zien; alleenstaanden zijn eenzaam; kinderen tasten naar vaste patronen; beloften vallen in het water. Onze cursus pedagogie had het over het belang van structuren. Nu wordt ons leven geleid door plotse mededelingen op persconferenties, die activiteiten schrappen en gedragingen verbieden. Van de ene dag op de andere zien we restaurants sluiten, evenementen uitgesteld of afgelast. Het enige wat ons overblijft: rondzwemmen in de veilige bokaal van het gezin en uitzoeken wat toch nog mag of kan.

Onze 13-jarige Pieter-Jan, een fantastische kerel, zit volop in een andere overgang, die van de puberteit. De ene dag is hij nog een kind, hulpeloos en kwetsbaar; de volgende een man die autonoom door het leven wil slalommen, onbewust van grenzen, gevaren en risico’s. Hij wil zoveel mogelijk zelf zijn agenda invullen en verzet zich tegen inmenging. Rekening houden met externe factoren als het gezin en de school ligt niet voor de hand. Dat leidt tot stevige controversen, wanneer hij zich in zijn zuinig opgebouwde zelfstandigheid aangetast voelt. Normaal? Helemaal normaal! Wij ouders kunnen ons hoogstens posteren als wegwijzers en mikken op compromissen. Het toontje dat we aanslaan, moet bovendien getuigen van begrip en van inleving in zijn status en situatie.

“Jongeren hebben het moeilijk”, getuigen psychologen en psychiaters. Het zal wel. Zeker diegenen die groeien naar volwassenheid en op de landkaart een pad willen uitstippelen dat leidt naar een beloftevolle toekomst. De flinke Pieter-Jan had een volledig jaar klierkoorts en alhoewel hij begin oktober negatief testte op corona is hij niet in topvorm en soms niet in staat naar school te gaan. Dat komt erbovenop. Toch lopen de taken, toetsen en leerstof door. Dat betekent: ophalen, dapper bijwerken en trachten te begrijpen wat in de klas werd uitgelegd. Een hele klus, die hij dan weer liefst zelf wil klaren, zonder dat mama en papa hem bij het handje pakken. En toch blijven de rapporten lopen.

Een bezorgde vader aan het woord? Zeker, maar veel meer en breder. Er is het niveau van dagelijkse zorgen bij u en mij. We hebben af te rekenen met werk, studies, gezondheid, relaties, financies, psychische conditie. Dat is al een volle emmer besognes die meer dan een fulltime vergen. De instabiele bodem van lockdowns, quarantaine, ingrijpende en onvoorspelbare maatregelen, sprekende mondmaskers, ziekenhuisopnames en sterfgevallen maken het dubbel complex. Wij zitten in een overgangsperiode. Dat mag nog geruststellend klinken. De periode wordt echter niet afgebakend. Wanneer zal alles overgewaaid zijn? Tracht de bezorgdheid te vertalen in zorgzaamheid en verantwoordelijkheidszin. Zo wordt de overgang op de laatste dag van dit jaar een overbodig detail.

Marc van Riel

“We leven niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk.” (Jan Rotmans)