Muggenafweer

24 april 2021, 19:05 Gelukkig gezond

Al eeuwen moet de mens zich verdedigen tegen de muggen. Door de opwarming van de aarde krijgen we daarenboven een geleidelijke verhuizing van de gevaarlijke tropische en subtropische muggensoorten naar onze gewesten. Alleen de vrouwelijke muggen steken of - juister gezegd – bijten, want ze gebruiken hun monddelen. Zij injecteren daarbij in de gastheer of –dame hun “speeksel” dat plaatselijk irritatie en ongemak verwekt, maar in geval van (sub-)tropische muggen, brengt dat speeksel vaak ook besmettelijke ziektekiemen zoals malaria, knokkelkoorts, gele koorts, ebola enzovoort over. De bedoeling van de zoemende wijfjesmuggen is zoveel mogelijk bloed tot zich te nemen voor de groei van de eitjes. Mannelijke muggen leven niet lang na de paring. Elk jaar komen wereldwijd zo’n 2 miljoen mensen om door toedoen van muggen. We proberen ons ertegen te beschermen door allerlei vormen van muggenafweer.

De eerste verdedigingslinie van de mens waren insecticiden, maar door hun nevenwerkingen op de menselijke gezondheid ging men over op “insect repellents”, uitwendige formules van synthetische of natuurlijke “muggenafschrikmiddelen”. Hun werking is gebaseerd op vluchtige bestanddelen die een soort geurbarrière vormen tegen muggenaanvallen. De wereldwijd meest gebruikte repellent of muggenafweer is “DEET” dat in vele muggencrèmes verwerkt is. Het is weliswaar een krachtig, synthetisch afweermiddel, maar de laatste tijd zijn er veel ongunstige nevenwerkingen bovengekomen zoals encefalopathie (hersenstoornissen) bij kinderen, netelkoorts, lage bloeddruk en lage hartslag.

Daarna zijn de wetenschappers vlug overgeschakeld naar natuurlijke producten zoals vluchtige, aromatische oliën die in de volksgeneeskunde al lang bekend waren. Het gaat over citronellaolie, eucalyptusolie en dergelijke. Zij werken als muggenafweer even goed, maar door hun vluchtigheid, wat te kortstondig. Daar is nu thiamine, alias vitamine B1 bijgekomen. Misschien hadden sommige lezers met kinderen al opgemerkt dat deze, na inname van capsules met vitamine B1 (voorgeschreven bij een B1-tekort) ook de geur van die vitamine verspreiden, wat tegelijkertijd de muggen afschrikt. Deze repellente werking is uiteraard nog groter als vitamine B1 in muggencrèmes verwerkt is.

Sommige muggen komen af op de CO2 (koolstofdioxide) die we uitademen. Andere soorten laten zich vooral leiden door de geur van onze huid. Muggen kunnen zich aan allerlei dieren tegoed doen. Zolang zo’n insect op een wezen landt, zit het goed, ongeacht of het op een mens, varken of kip is. Alle levende dieren ademen koolstofdioxide uit en dus laten deze muggen zich leiden door de koolstofdioxideconcentraties, als bakens voor vers bloed. De malariamug (Anopheles gambiae) heeft een voorkeur voor de geur van voeten (“stinkvoeten”) wat een typisch menselijke geur is.

Er is nog een andere theorie. Deze acht het mogelijk dat muggen zich oriënteren aan de hand van luchtstromingen langs het lichaam. Je bovenlichaam is warmer dan je onderlichaam. Daardoor ontstaat een convectiestroom: de lucht wordt van beneden naar boven aangezogen. Muggen die graag in benen of voeten bijten, weten dat zij tegen de stroming in moeten vliegen om daar te komen. Ook is de kans dat je wordt doodgemept als je in het onderlichaam bijt, kleiner dat bij het gezicht.

Rest de vraag waarom niet alle mensen even geliefd zijn bij de muggen. Zou het kunnen dat muggen die het bloed van bepaalde mensen drinken, méér eitjes leggen? Ook is het mogelijk dat mensen die minder vaak worden gebeten, bepaalde stoffen afgeven die de geurreceptoren van muggen blokkeren. Zulke mensen zouden minder “zichtbaar” zijn voor de muggen.

dr. apr. Paul Nijs

Meer lezen: Muggen