Met Pallieter aan tafel (1)

10 mei 2019, 07:00 Culinair

MORTSEL – In de Kapellelei staan mooie landhuizen, stenen monumenten uit vergeten tijden. Hun architecten tekenden ons verstedelijkte landschap. De nieuwe PLOP-tentoonstelling trekt opnieuw door onze straten. We leggen een verband tussen onze eet- en drinkcultuur, kloppen aan bij Tartuff en gaan met Pallieter aan tafel.

We stappen in onze tijdscapsule en vliegen terug in de tijd naar 1963-1964. Het zegt jou niets? De tijdscapsule was een jeugdreeks op televisie. Senne Rouffaer en Bert Struys hadden de regie in handen.
De tijdscapsule hield het midden tussen een uit de kluiten gewassen telefooncel en een raket. Hoewel de reeks erg spannend was, haalde ze nooit het grote succes van de latere kinderseries zoals ‘Kapitein Zeppos’.
Peter Bergen, een archeoloog anno 2500, heeft een capsule uitgevonden waarmee hij door de tijd kan reizen. In de middeleeuwen bevrijdt hij Isolde van de brandstapel waarop zij als heksendochter was beland. Ze worden verliefd en reizen door de tijd waar ze tal van avonturen beleven. Een paraplu die de gebruiker onzichtbaar kon maken, fungeerde vaak als een ‘deus ex machina’ in benarde omstandigheden. De formule bood de gelegenheid beroemde figuren zoals Pieter Paul Rubens voor kinderen ten tonele te voeren. Tot zover het verhaal.
De rol van de archeoloog en uitvinder, Peter Bergen, werd gespeeld door Eddie Brugman, pseudoniem voor Edward Johannes Lodewijk Verbruggen. Ook dat zegt jullie niets meer. Wel, Peter speelde in 1976 de hoofdrol in de film Pallieter van Roland Verhavert.
Waarom gaan wij in Mortsel met Pallieter aan tafel? Daarvoor trek je toch naar Lier, de plezierigste stad van Vlaanderen. Het antwoord vind je aan de Kapellelei. Een uniek geheel van drie landhuizen met een voor- en achtertuin in cottagestijl sieren het straatbeeld. In het begin van de 20ste eeuw ontwierp één van onze bekendste architecten deze fraaie woningen: Flor Van Reeth.
We staan stil bij de villa met het nummer 32 ‘De Witte Vaes’, gebouwd in 1909, het woonhuis van de architect. Het nummer 34 ‘Villa Greta’ werd gebouwd in 1908 voor beeldhouwer Floris de Cuijper. Nummer 36 is ‘Schilderslust’ of ‘’t Hageroosje’ uit 1909, gebouwd voor kunstschilder G. Daems.
‘De Witte Vaes’ trok altijd mijn aandacht. Welk verhaal schuilt achter het strakke silhouet van dit huishoudelijke kleinood? Het antwoord vind je in ‘Schemeringen van de dood’ van Felix Timmermans.
Drie jaar vooraleer ‘De Witte Vaes’ gebouwd werd, ontmoette Flor Van Reeth Felix Timmermans. Op 12 mei 1906 is Flor Van Reeth aan het schilderen in het Lierse begijnhof, wanneer Felix Timmermans daar passeert. Ze raken in gesprek en Timmermans refereert aan een huisontwerp dat hij kort tevoren op een tentoonstelling in Boechout heeft gezien. Van Reeth maakt zich bekend als de architect en herkent pas dan Timmermans, waarna de twee kunstbroeders vrienden voor het leven worden. Samen ondernemen ze in augustus 1907 een studiereis naar Vlaamse begijnhoven om de mystiek daarvan te voelen. In 1909 bouwt Van Reeth zijn eerste eigen huis: ‘De Witte Vaes’ aan de Kapellelei 32 in Mortsel.
Flor Van Reeth was liever schilder van mystiek-symbolisch werk geworden, maar zijn vader verplichtte hem voor de architectuur te kiezen. Bij zijn eerste opdrachten hanteert hij een regionale stijl, geboetseerd op de Vlaamse volksaard en geïnspireerd door de Engelse Arts & Crafts-beweging. Arts & Crafts betekent terugkeren naar het ambachtelijke, waarin de maker zijn ziel heeft kunnen leggen.
Anton Van Duinkerken schreef de inleiding voor ‘Schemeringen van de dood’. “In 1909 schreef FelixTimmermans zijn eerste boek in de lichtlugubere mijmertoon van een zieke, die vreesde dat een borstkwaal langzaam zijn levenslust zou vernietigen. Dit gebeurde niet. Timmermans genas. In 1911 getuigde zijn Pallieter van de herontwaakte levensdrift, waardoor iedere somberheid voorgoed verdreven werd. Het leek wel of de kunstenaar toen pas zijn loopbaan begon.”
De postiljon gaat opnieuw op zoek naar de vrolijke man die met heel zijn wezen gekeerd staat naar de zonzijde van het bestaan. Het werk van Timmermans bracht levensvreugde bij de lezers. De weemoed wordt uitgebannen. De brandende haard maakt de woonkamer gezellig. In het volgende nummer duiken we achter het fornuis van Tartuff en gaan we met Pallieter aan tafel.
Bron: Timmermans Genootschap, Timmermans Blog
Foto’s: © F. Van Roosendael
Met dank aan Mon Van den Heuvel
Tekst: Dirk Brentjens