Afbeelding
Kommer om een vergeten wereldfinancier

Kommer om een vergeten wereldfinancier

slider

Een schitterend woon- en handelspand op de hoek van de Leysstraat en de Jezusstraat, een grafmonument met twee levensgrote bronzen wachters op het kerkhof van Berchem en het kasteel Rodenburg in Hove van Paul Tolkowsky brengen ons bij een vergeten geheugenplek in Mortsel. Een Vlaamse Rothschild had ooit een stekje in onze stad.

De zon laat het pompeuze gebouw in beaux-artsstijl in het hartje van Antwerpen schitteren. De eerste verdieping is prominent aanwezig. De gevels zijn afgewerkt met rusticastukwerk. Zuilen, kroonlijsten, frontons, architecturale versieringen, pilasters, balustrades, slingers, balkons en een monumentaal klassiek beeld maken van dit gebouw een voorbeeld van de ‘suikertaartenstijl’ uit het einde van de 19de eeuw. Hier leefden de groten der aarde. De opdrachtgevers van dit monumentale ‘maison de rapport’ waren de diamantair Louis Coetermans en zijn schoonbroer en rechterhand Edmond Michaux. De gevel draagt het monument van Lodewyk van Bercken die in 1456 een methode ontdekte om diamant te slijpen. In het pand was een club gevestigd waar diamanthandelaars ongestoord zaken konden doen met buitenlandse klanten. Sommige vertrekken waren hiervoor speciaal ontworpen. Zo waren er een krantenleeszaal, een feestzaal, een vergaderzaal en een biljartzaal. Een interessant pand met een fascinerende bouwgeschiedenis!

In de wijk Gitschotel (Borgerhout-Berchem) wordt een laan naar Lodewyk van Bercken genoemd. Van Bercken stamde uit een Brugse familie en werkte in Antwerpen. Halfweg de 15de eeuw ontdekte hij een manier om diamant te slijpen door middel van een schijf, olijfolie en diamantpoeder. Een Bruggeling ligt dus mee aan de basis van het Antwerpse diamantimperium.

Het huis ‘Lodewyk van Bercken’ brengt ons bij Louis Coetermans (1855-1925), diamanttycoon, consul-generaal van Perzië en zoon van wijnkoper-goudsmid Petrus Johannes Emilius Coetermans. In 1869 verhuist het gezin van Bergen-op-Zoom naar Antwerpen. Petrus start er een diamantslijperij. Na het overlijden van zijn vader in 1884 zet Louis het bedrijf verder. Louis Coetermans wordt één van de grootste diamantairs van zijn tijd. Zijn invloed en fortuin gebruikt hij voor de opbouw van de Antwerpse diamantwereld. Als ‘Prins Diamant’ speelt Coetermans een belangrijke rol in de Belgisch-Vlaamse economische geschiedenis, maar in 1925, bij zijn dood, wordt hij in de vergeetput gestopt.

Coetermans was een groot verzamelaar van Rubens’en. Hij legde de grondslag van het Rubenshuis. De zilvercollectie van het Sterckshof was zijn schenking. De progressieve tuinbouwwijk Unitas in Deurne-Zuid vloeide voort uit een coöperatieve, democratische bouwvereniging die hij mee boven de doopvont hield. Louis Coetermans stelde in Antwerpen-Centrum, Borgerhout en bij de ‘buitenindustrie’ in de Kempen en Oost- en West-Vlaanderen drieduizend diamantarbeiders tewerk in eigen fabrieken.

Louis Coetermans was rond 1900 een sleutelfiguur in de financiële opbouw van Afrika en de kolonie Congo, in de verovering van de Braziliaanse, Argentijnse, Egyptische en Chinese markt en in de diamantindustrie in Duits Zuid-West-Afrika. Van 1884 tot 1915 was ‘Deutsch-Südwestafrika’ een kolonie van het Duitse Rijk met een totale oppervlakte anderhalve keer zo groot als het Duitse vasteland. De kolonie had een bevolking van ongeveer 2600 Duitsers.

De enige concurrent van Louis Coetermans was Rothschild. Met krachtdadige hand leidde Coetermans een reusachtig imperium. Hij steunde Vlaamse initiatieven als het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV), de Consciencestoet van 1913 in Antwerpen en de pioniers van het Vlaams Economisch Verbond. Na zijn dood verdwijnt hij volledig van het toneel. In Mortsel had je het kasteel Coetermans. Op dat domein opende men in 1911 een straat met de naam Coetermanslei, maar op 30 december 1925 kreeg de straat een andere naam: de Armand Segerslei.

(lees verder onder de foto)

Diamanttycoon Coetermans was een sociale ondernemer. Hij zette zich in voor de afschaffing van de kinderarbeid in de diamantateliers en lag aan de basis van behoorlijke volkswoningen in Groot-Antwerpen. Op het hoogtepunt stelde Prins Diamant 3000 klievers en slijpers tewerk in zijn geboortestad en in de buitenindustrie van de Kempen en Vlaanderen.

Ter ere van duizenden klievers en slijpers uit de diamantindustrie ontwikkelde ‘The Chocolate Wizard’ een trio van chocoladen diamanten. We kloppen even aan bij Erik D’haene, de ‘Neuhaus’ van Mortsel. Hij bedacht een originele, gevulde chocoladebonbon in de vorm van een diamant. De luxepraline wordt ambachtelijk met de hand gemaakt en krijgt een vulling van frambozen en saffraan, hazelnootcrème, ananas gearomatiseerd met anijs, bergamot, honing en lavendel, passievruchten en dragon, gezouten karamel en zoveel smaken meer. De kok van César de Choiseul (Comte du Plessis-Praslin 1598-1675, maarschalk, minister en diplomaat onder koning Lodewijk XIV) bedacht een chocoladebonbon met amandelen en suiker. Op onze chocoladen diamantjes kan hij alleen maar jaloers zijn.

Bronnen: De Vlaamse Rothschild, Frans Crols, Doorbraak, 21/02/2014; Het huis ‘Lodewijk van Bercken’ van diamantair Louis Coetermans op de Meir, Vlaanderen Onroerend Erfgoed; grafmonument Louis Coetermans, Berchem, info Jef De Mey en John Roovers; Kommer om een vergeten wereldfinancier, praten met Vincent Mercier, Frans Crols, ’t Pallieterke 26 maart 2014

Foto’s: © MHK (Kasteel Coetermans, bewerking F. Van Roosendael), © F. Van Roosendael, Huis Lodewyck van Bercken, © F. Van Roosendael, The Chocolate Wizard (Statielei 6 Mortsel)

Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding