Klara en de Zon - Kazuo Ishiguro
Het Geschreven WoordWanneer een Nobelprijswinnaar voor Literatuur een nieuw boek uitgeeft, kan je niet anders dan geprikkeld zijn. Met Klara en de zon waagt Ishiguro zich in de wereld van artificiële intelligentie in een toekomst die wel of niet veranderd is door klimatologische problemen. Deze roman is misschien wat meer out of the box dan De rest van de dag of Laat me nooit alleen, toch levert Ishiguro met Klara en de zon een intrigerend stukje literatuur af.
Klara en de zon vertelt het verhaal van Klara, een robot die op zonne-energie draait en een zogenaamde Kunstmatige Vriend is. Vanaf de winkel waar ze verkocht wordt, bestudeert ze het gedrag van voorbijgangers, hoopvol dat ze ooit uitgekozen wordt en deze meester kan dienen. Op een dag wordt die droom werkelijkheid wanneer ze gekocht wordt door Josie, een meisje met een mysterieuze ziekte die nood heeft aan gezelschap. Klara neemt haar taak erg serieus en is ervan overtuigd dat de zon de zieke Josie kan genezen. Terwijl ze hiervoor plannen smeedt, blijkt dat de moeder van Josie al een onwaarschijnlijk plan B voorzien heeft.
Ik moet eerlijk zijn, ik had gemengde gevoelens bij het lezen van Klara en de zon. Ishiguro maakt gebruik van zijn alom bekende afstandelijke, koele schrijfstijl die in eerste instantie ook werkt wanneer je hoofdpersonage een naïeve robot is die weinig verstand heeft van menselijke gevoelens en sociale conventies. Naarmate de roman vorderde, vond ik het echter erg repetitief worden en storen. Toch moet ik ook toegeven dat ik het boek bij momenten moeilijk kon neerleggen. Een traag ritme is kenmerkend aan de boeken van Kazuo Ishiguro; hij creëert keer op keer slowburners waarin hij gaandeweg enkele vage hints geeft die zorgen voor een dreigend sfeertje, om dan een klein bommetje te droppen dat je niet zag aankomen. Zelfs na de conclusie heb je nog steeds geen volledig beeld over de wereld waarin we beland zijn, hij laat het open voor interpretatie. Klara en de zon speelt zich misschien wel af in een (dystopiaanse?) toekomst, ik kreeg toch een jaren ’50-vibe bij het beeld van de “mannequins” in de etalages en naar het emotionele einde toe bevond ik me net in een schilderij van Hopper.
Ishiguro slaagt erin om de lezer aan het denken te zetten door verschillende levensvragen te stellen: Wat is liefde? Geloof je in een menselijk hart in de poëtische zin? Al gaat hij er niet zo diep op in op een letterlijke manier, deze thema’s weerklinken doorheen het hele verhaal en hij geeft lezers zo de kans om hier zelf bij stil te staan. Vooral het gebruik van artificiële intelligentie roept veel vragen op, omdat dit voor ons ook elke dag reëler wordt dankzij wetenschappers zoals Elon Musk. In boeken en films zoals I, Robot zagen we al wat the worst case scenario kan zijn wanneer we de wereld van A.I. en verregaande robotica betreden en ik denk dat veel mensen hierbij zelf ook wel wat bedenkingen hebben. In Klara en de zon kreeg ik het gevoel dat Klara steeds onbetrouwbaarder werd, alsof ze over lijken wou gaan om haar roeping te vervullen. Wanneer de moeder haar plan uit de doeken doet, vroeg ik me af waar de grens ligt bij het gebruik van A.I. en hoe ver je bereid bent te gaan voor liefde, wat best griezelig kan zijn. Hoewel ik liever de mijmeringen van de auteur hierover had gelezen, hij laat ons toch weer even heerlijk filosofisch zijn. Ishiguro sloeg de bal misschien wat mis hier en daar, dat hij een rechtmatige Nobelprijswinnaar is, is ontegensprekelijk.