In Vlaamse helden: Jeanne Devos

29 december 2019, 14:38 Interviews

Helden zijn vrouwen en mannen met een passie. Een passie voor sport, ondernemen, reizen, literatuur, muziek, wetenschap, design, … ‘Mensen zijn Media’ wil Vlamingen inspireren, daarom komt in deze rubriek elke keer een held aan het woord.

In 1963 laat Jeanne Devos, gedreven door de mystiek van India, het klooster van de Zusters van de Jacht in Heverlee bij Leuven achter zich om duizenden kilometers verderop haar levenslot te verweven met dat van dove kinderen. Wanneer in de buurt van het Indiase klooster een 13-jarig dienstmeisje verkracht wordt door haar werkgever, ontdekt Jeanne echter een heel ander India. De verborgen leefwereld van huispersoneel blijkt voor miljoenen vrouwen een complex kluwen van onderdrukking en diepgewortelde religieuze en culturele tradities. Jeanne Devos, ‘sister Justice’, gaat de strijd aan.

Julie, wanneer zag jouw tante Jeanne het levenslicht?

Jeanne Maria Elvira Devos werd geboren in 1935 als zesde telg van Louis Devos en Maria Vanthienen. De eerstgeborene van het gezin was Godelieve, op dat ogenblik bijna negen. Zij had al snel twee broers gekregen. Jef was genoemd naar een eerste broertje dat kort na de geboorte was gestorven. Na Jef kwam Florent en daarop volgden opnieuw meisjes: eerst Celine en twee jaar later Jeanne. Hun ouders waren jonge landbouwers die met succes een boerderij en bijhorende gronden van om en bij 50 hectare pachtten.

Hoe was Jeanne als kind?

Een gepaster woord dan ‘deugniet’ om Jeanne als kind te beschrijven, is moeilijk voorstelbaar. Ze leerde al snel haar wereldje kennen en de wereld haar. De wereld: voorlopig nog de boerderij, de buren en het dorp … Wanneer haar ouders thuiskwamen van de zondagsmis vonden ze hun derde dochter vaker niet thuis dan wel.

Was het een warm gezin?

Zeker, en met een vader als schepen in de gemeente en voorzitter van de kerkfabriek en een moeder die niet alleen voor haar gezin, maar voor bijna iedereen die haar kende ‘moeke’ heette, groeide Jeanne op met een sterk gemeenschapsgevoel.

Ze was al heel vroeg geïnteresseerd in India?

Dat klopt, al bij haar plechtige communie verklaarde ze zelf missionaris te zullen worden en tijdens haar middelbareschooltijd begon ze zich te verdiepen in de teksten en gedichten van de Indiase wijsgeer Rabindranath Tagore.

Kreeg ze op een bepaald moment een roeping?

Eén uitgesproken moment van roeping heeft Jeanne nooit gehad, zegt ze. Haar beslissing was veeleer een proces. Dat heeft ze aanvankelijk voorbehouden aan de intimiteit van haar toekomstdromen en verlangens. Slechts af en toe liet ze zich wat van haar worstelingen ontvallen. Toen ze op aanraden van een collega eens op bezoek ging naar het klooster van de Jacht in Heverlee werd ze diep geraakt door de eenvoudige gastvrijheid van de zusters. Toch doken af en toe twijfels op en raakte het idee om in te treden weer op de achtergrond.

Toen ze er uiteindelijk voor koos om in te treden, werd dat op ongeloof onthaald?

Niemand was vergeten hoe zij zo graag tot in de late uren op de kermis vertoefde, hoe ze mee aan de kar getrokken had van de Hagelandse Gemeenschap, die jongvolwassenen cultuur en ontspanning bood onder meer met haar bekende volksdansgroep, hoe ze de jongemannen van het dorp het hoofd op hol bracht en ze zelfs van de pastoor verbod kreeg om mee te lopen in de processie, omdat ze voordien in de danstent gesignaleerd was. Wie geloofde dat deze bon vivant het strakke regime van een kloosterleven aankon?

Toch zette Jeanne door en ze trok naar India?

Ja, een mooie, jonge vrouw van 28 stapte op 17 juli 1963 op de trein – en zonder het te beseffen – de geschiedenis in. In het algemeen kon Jeanne zich snel aanpassen aan het leven in India. De aanwezigheid van een twintigtal Belgische zusters in het doven- en blindeninstituut waar ze aan de slag ging, was een welgekomen hulp bij de overgang naar het leven in het tropische India. In februari 1964 kwamen koning Boudewijn en koningin Fabiola er op bezoek. Die erkenning was een mooie opsteker voor Jeanne en haar medezusters.

Nadat ze zich had ingezet voor de studentenbeweging en voor vluchtelingen, begon ze zich het lot van dienstmeisjes aan te trekken?

Jeanne wilde inderdaad ook deze kwetsbare groep niet uit de weg gaan. De gesloten deuren waarachter zich wellicht vele duizenden meisjes in eenzaamheid en onderdrukking verscholen, kwamen alsmaar duidelijker op het voorplan en de meisjes ook, zeker na de ontmoeting met Sangeetha, het dienstmeisje van hoogopgeleide tweeverdieners. Toen Jeanne haar brakend over straat zag lopen en haar aansprak, zei ze dat ze altijd misselijk was. Jeanne vroeg of haar baas iets had gedaan. Het meisje antwoordde dat haar baas al heel lang iets met haar deed. In het ziekenhuis bleek vervolgens dat het dertienjarige kind zwanger was. De vrouw des huizes liet het meisje daarop een abortus plegen zonder haar zelfs te vertellen dat ze zwanger was.

Dat bleek voor Jeanne een keerpunt?

Vanaf Mumbai probeerde ze dienstmeisjes met elkaar in contact te brengen. Na een paar maanden huurde ze een parochiezaal voor een eerste bijeenkomst. Er kwamen 72 vrouwen en meisjes op af en er werd meteen een volgende bijeenkomst afgesproken. De euforie was echter van korte duur. De opkomst bij de tweede vergadering was gehalveerd en nog eens een maand later daagde niemand nog op. Jeanne was plots niet meer welkom op feestjes in de buurt en werd via dreigtelefoons aangemaand om zich met haar eigen zaken te bemoeien.

Jeanne liet zich niet tegenhouden?

Met de hulp van een aantal gelijkgestemden zei ze tegen de dienstmeisjes dat ze tegen hun werkgever moesten zeggen dat ze wel ander werk konden vinden, als hij of zij hen zou verbieden naar de bijeenkomst te komen en het werkte! De huisarbeidsters verspreidden grotendeels zelf het nieuws onder elkaar dat er een ‘groep’ bestond die alternatieven bood als ze overwogen weg te gaan bij hun werkgever wegens een slechte behandeling. Bij een volgende bijeenkomst kwam de teller op 800 aanwezigen te staan.

Er werd ook een mediacampagne gelanceerd?

De beweging zocht contact met verschillende mediakanalen om de onzichtbaarheid van de huisarbeidsters aan de kaak te stellen. India moest wakker worden. Er werd waar mogelijk gratis geadverteerd in kranten en er werden televisie- en radiospotjes gemaakt waarin dienstmeisjes getuigden over hun barre werkomstandigheden achter gesloten deuren. Cijfers en andere gegevens over de impact van deze en andere campagnes zijn niet bijgehouden. De beweging hield zich niet bezig met onderzoek naar de reikwijdte van haar actie. Elke gealarmeerde burger was er één gewonnen.

Ook Jeannes thuisbasis begon de beweging te steunen?

Er kwam een dynamiek van steun op gang dankzij een krantenartikel over Jeannes werk. Kennissen en dorpsgenoten stopten Jeanne of Godelieve weleens een envelopje toe voor de beweging. Vanaf het begin heeft Jeanne het belang gezien van die eenvoudige vorm van ‘ontwikkelingshulp’ en er ook het nodige gewicht aan geschonken. Schenkers kregen meestal een bedankbriefje en niet zelden met de mededeling waarvoor hun gift gebruikt was.

De beweging bleef groeien?

De beweging breidde zich steeds verder uit naar andere staten. Er kwamen groepen, animators en coördinators bij. Geloof en afkomst speelden daarbij geen enkele rol, integendeel: het was een verrijking. Het aantal medestanders in de maatschappij nam toe dankzij de blijvende beïnvloeding op de publieke opinie over huisarbeid. Jeannes focus en tijd gingen voornamelijk naar de coördinatie van de beweging op nationaal niveau. In 1994 was de beweging in 19 staten actief in India en ook op wereldcongressen werd de beweging steeds vaker gevraagd. De beweging werd officieel geregistreerd als National Domestic Workers Movement en er werd ook een trust in het leven geroepen.

Haar grootste succes bereikte de beweging echter niet in India, maar in Genève?

Op 16 juni 2011 werd tijdens de 100ste sessie van de International Labour Conference, waar overheden, werknemers en werkgevers vertegenwoordigd zijn, conventie 189 goedgekeurd. Via deze conventie werd huisarbeid officieel erkend en had de wereld de huisarbeidsters gezien en gehoord. Helaas is het vandaag nog steeds wachten op het moment dat India de conventie ratificeert. De beweging, die zich intussen tot een vakbond heeft omgevormd en ook een kinderrechtenbeweging heeft gecreëerd, geeft echter niet op.

Hoe ziet de toekomst eruit?

Nu Jeanne teruggekomen is naar België en klaar is om een bedaardere versie van zichzelf te worden en ze de leiding van de beweging in groot vertrouwen heeft overgelaten aan zuster Christy en de haast ontelbare andere medewerkers, blikt ze in grote dankbaarheid terug op een vol leven in het land waar ze als kind al naartoe wilde.

‘Alsof de Weg ons zocht’ van Julie Hendrickx werd uitgegeven bij Lannoo en kost 29,99 euro. Wil je kans maken op een gratis exemplaar? Stuur dan snel een mail met je gegevens naar joyce@mensenzijnmedia.be. Winnaars worden persoonlijk verwittigd.

TV – Mensen zijn Media