Het geschreven woord - Shuggie Bain
Het Geschreven WoordDouglas Stuart werkte maar liefst 10 jaar aan zijn debuutroman Shuggie Bain en won er meteen de prestigieuze Booker Prize mee. Stuart schreef zijn eigen ervaringen en trauma’s neer: over het opgroeien in een door werkloosheid en alcohol geteisterd Glasgow, met een verslaafde moeder én een gevecht tegen zijn eigen homoseksualiteit. Shuggie Bain is een rauw en realistisch boek over armoede en alcoholisme, misbruik en dromen die nooit uitkomen.
Shuggie Bain is het verhaal van de jonge Hugh ‘Shuggie’ Bain die opgroeit in Glasgow in het Thatcher-tijdperk. Die periode wordt geplaagd door massale werkloosheid en de gevolgen daarvan: armoede, geweld, prostitutie en drugs. Shuggie woont met zijn moeder Agnes, vader Hugh ‘Shug’ en zijn halfbroer en -zus in bij zijn grootouders op een appartementje in een sociale wijk in Glasgow. Vader Hugh werkt als taxichauffeur en heeft net iets te veel aandacht voor mooie vrouwen. Moeder Agnes is een ongelukkige huisvrouw. Ze droomt van een eigen huisje en glamour en loopt er - ondanks haar situatie - altijd trots bij als Elizabeth Taylor. Agnes zoekt haar toevlucht in alcohol.
Wanneer Hugh een huisje koopt in een voormalig mijnstadje, laat hij meteen zijn gezin in de steek. Agnes zoekt nog meer troost in de drank. Ze duwt mensen van zich af en steunt op de jonge Shuggie. Alsof het nog niet genoeg is dat zijn moeder de pedalen kwijt is, wordt Shuggie ook meedogenloos gepest. Hoe hard hij ook probeert ‘normaal’ te zijn: iedereen realiseert zich dat hij dat niet is en dat hij een geheim met zich meedraagt dat iedereen kent behalve hijzelf. Shuggie is homo, wat in het toxische, mannelijke arbeidersmilieu niet wordt aanvaard. Ondanks het immense gewicht waaronder hij gebukt gaat, blijft Shuggie hopen dat zijn moeder haar demonen met zijn hulp zal overwinnen. En dat ze samen een weg vinden uit de neerwaartse spiraal van armoede en alcoholisme.
In de Schotse literatuur komen we wel vaker rauwe boeken over de arbeidsklasse tegen, maar zelden las ik er een zoals Shuggie Bain. Door het autobiografische aspect krijgen we een gigantisch gedetailleerd en emotioneel beeld over het leven in een arm arbeidersmilieu. De roman vergt veel van de lezer. In het hele verhaal hangt een sfeer van wanhoop, pijn en droefheid. Je blijft hopen dat Shuggie en zijn gezin uit die uitzichtloze situatie geraken. Hier en daar is er een spankeltje hoop, maar helaas … de combinatie van verslaving en armoede is een donkere vicieuze cirkel. Stuart tempert de gure sfeer met kleine lichtpuntjes. Die zijn vooral gericht op de tederheid en samenhorigheid tussen mensen die in dezelfde situatie verkeren. Laat je vooral niet afschrikken door de grimmige ondertoon van dit boek! Een verhaal over armoede en alcoholisme - dat is gebaseerd op waargebeurde feiten - hoort niet geromantiseerd te worden. Het moet je even doen stilstaan bij het feit dat iedereen in die situatie kan belanden.
Shuggie Bain is een ontnuchterende roman die je met beide voeten op de grond zet. Die je doet beseffen dat niet iedereen de kans krijgt om zijn dromen waar te maken. Hoe hard je het ook probeert, soms werkt het leven je gewoon tegen en is het ontzettend moeilijk om uit die put te geraken. Wees dus blij met wat je hebt en neem niets voor vanzelfsprekend, want het kan zo weer verdwijnen. Bovenal: wees lief voor mekaar ook al begrijp je mekaar niet. Niemand zou anders behandeld mogen worden wegens zijn/haar/hun seksualiteit of afkomst. Fantastisch debuut, Douglas Stuart!
