Het elfde uur: nieuw meesterwerk van Pieter Serrien

7 januari 2019, 07:30 cultuur

De rage van nieuwe boeken over de Eerste Wereldoorlog lijkt gaandeweg over zijn hoogtepunt. Van alle de vier voorbije jaren verschenen publicaties over de Great War is Het elfde uur van Pieter Serrien (°1985) de boeiendste en belangwekkendste. De ondertitels lichten al een en ander op over de inhoud: 11 november 1918 – De gewelddadige laatste dag van de Eerste Wereldoorlog.

Als historicus beschreef Serrien minutieus die laatste dag in al zijn aspecten in een volumineus nieuw boek.

Serrien kennen we al een tijdje als de auteur van een reeks succesvolle boeken. Tranen over Mortsel verscheen in 2008 met een originele aanpak en getuigenissenverslag. Het zou weldra Serriens relevante werkwijze worden. Ook Oorlogsdagen uit 2013 en Zo was onze oorlog (uit 2014), Van onze jongens geen nieuws (2015) en Elke dag angst (uit 2016) worden aan de hand van persoonlijke getuigenissen van eenvoudige mensen die in buitenissige oorlogsomstandigheden leefden geschreven en zouden in iedere Mortselse bibliotheek moeten thuishoren.

Unieke leeservaring

Wij weten inmiddels (we zouden het moeten weten!) dat de wapenstilstand op de vaak geduchte laatste dag van de Eerste Wereldoorlog op 11 november 1918 om 11 uur stipt plaatsvond. Na 1561 dagen kwam die afschuwelijke Great War ten einde. Serrien schetst aan de hand van pakkende getuigenissen de zwijmelende geschiedenis van deze memorabele laatste oorlogsdag waarop nog meer dan 2700 mensen sneuvelden. Elk hoofdstuk vertelt het verloop van één uur: een unieke leeservaring en een politieke en militaire thriller van formaat.
Het is de grote verdienste geweest van de auteur om niet zomaar alle mogelijke bronnen over de laatste 24 oorlogsuren te raadplegen en daarover een verhaal te vertellen. Dat is al vaker gebeurd in historische overzichten, films en televisiedocumentaires. Als historicus besefte Serrien beter dan wie ook dat het oorlogseinde een bijzonder complexe geschiedenis behelsde. Hij verweefde aardig wat thema’s: politieke, militaire en medische, maar alle gesitueerd binnen diezelfde laatste 24 uren van de Eerste Wereldoorlog.

Unieke getuigenissen

Zoals uit zijn inleiding “Hoe dit boek lezen” blijkt, vormde de complexiteit van de oorlogsgeschiedenis een dubbele uitdaging: enerzijds wilde hij haar niet al te eenvoudig voorstellen en anderzijds trachtte hij dit verhaal zo leesbaar en bevattelijk mogelijk te brengen. Om die reden trachtte hij orde te scheppen in gedachten en gevoelens van de hoofdpersonages, zij die 11 november 1918 vanaf de eerste rij beleefden. (“Het was 12.30 uur. Aan het station lag de negentienjarige Jules Lepla uit de Ieperse deelgemeente Hollebeke onder twee dekens in een hospitaalwagon. Hij was al twee uur wakker na een deugddoende nacht, weg van het vreselijke front. Hij zag er beter uit dan de meesten van zijn compagnons. Enkel het verband op zijn gezicht wees op de verwonding die hij de vorige dag had opgelopen … Zijn oorlog was geëindigd met een afschuwelijke climax. In de nacht van 6 op 7 november moest zijn compagnie van Knesselare opmarcheren naar Zomergem, aan het fel bestreden Schipdonkkanaal. Hij dacht terug aan de nachtelijke chaos nadat het gasalarm was geklonken …”, blz. 172)

Drie delen

De oorlogsgeschiedenis van Het elfde uur bestaat uit drie delen. In het eerste volg je als lezer het politieke drama dat aan de wapenstilstand voorafging. Vanaf maandag 4 november om 11 uur bouwt het verhaal zich in zeven dagen en evenveel hoofdstukken op tot zondag 10 november 1918. Dan begint het tweede deel dat focust op de laatste 24 uur. Elk uur is een hoofdstuk! Tot slot volgt de epiloog, waarin het verdere verloop van de situatie na het elfde uur wordt geschetst.
Voor het verhaal echt van start gaat, licht de auteur nog drie onderwerpen toe: de Spaanse griep, het geallieerde eindoffensief en de aanloop naar de wapenstilstandsonderhandelingen.
Om vat te krijgen op de ietwat ingewikkelde kluwen aan verhalen zijn er de kaarten, de verklarende woordenlijsten, de gedetailleerde inhoudstafel en een uitgebreide personagelijst.
Volgens de NRC “het beste boek van 2018”, volgens Gazet van Antwerpen “beklijvend”, volgens Koen Fillet “fascinerend, pijnlijk interessant en dramatisch”.
John RIJPENS
Pieter Serrien: HET ELFDE UUR – 11 november 1918 – De gewelddadige laatste dag van de Eerste Wereldoorlog, Uitgeverij Horizon, 2018, 432 pagina’s, paperback, 24,99 euro, e-boek 9,99 euro