Herman Van Goethem: 1942 Het jaar van de stilte

29 april 2019, 07:00 cultuur

De in Mortsel geboren Herman Van Goethem (1958), historicus en rector van de Universiteit van Antwerpen, heeft een controversieel en ontluisterend boek geschreven, 1942 Het jaar van de stilte. “Over realisme of lafheid op alle niveaus. Waarom winnaars altijd gelijk hebben. Zijn en schijn. Hoe lezen over die tijd nog steeds pijnlijk is na 75 jaar” (Herman Van Rompuy, president emeritus European Council en Belgisch minister van Staat). “Een meesterwerk” (Bart De Wever). Anderen noemden het boek “verpletterend”. Hoe dan ook, een nieuw verklaringsmodel over de Tweede Wereldoorlog.

In 1942 predomineerde oorverdovend zwijgen. Tot dan toe deporteerde de stad Antwerpen Joden met de actieve medewerking van de toenmalige burgemeester en zijn stedelijke politie. Dat was Leo Delwaide (als oorlogsburgemeester nochtans niet opgenomen in de officiële lijst van Antwerpse burgemeesters). Volgens dit nieuwe boek van Herman Van Goethem was de rol van de oorlogsburgemeester veel groter dan eerst gedacht met betrekking tot de Jodendeportaties (ondertussen wordt de naam van het Delwaidedok veranderd). Geleidelijk verlegde het stadsbestuur na de Duitse nederlagen van El Alamein en Stalingrad ook de politieke koers en sloot zich aan bij de geallieerden. Zo werd het jaar 1942 het jaar van de stilte in de geschiedenis … vertrekkende van het dagelijkse leven in Antwerpen, met een analyse van dag tot dag. De Joden zinken weg in armoede en wachten af …
Politie in de greep van de Nieuwe Orde
De politie geraakt steeds meer in de greep van een ruige Nieuwe Orde. Daarnaast analyseert de auteur de internationale context, die vanuit het lokale perspectief tastbaarder en concreter wordt. Van Goethem verwerkt in dit boek ook een andere laag: de zoektocht naar het verleden, naar de verwerking en ontkenning van wat toen kon gebeuren. Het jaar 1942 groeit van ‘het jaar van de stilte’ uit tot een overdonderende bespiegeling over geschiedenis en verantwoordelijkheid met verrassende inzichten en spectaculaire ontdekkingen. Zijn studie over de bestuurlijke collaboratie in het Antwerpen van 1942 is de neerslag van jaren archiefonderzoek.
Aanzienlijke reputatie
Herman Van Goethem heeft een aanzienlijke reputatie verworven o.m. met zijn boeken die onderwerpen uit de recente Belgische geschiedenis behandelen: Leopold III: de koning, het land, de oorlog; August de Schrijver, oorlogsdagboeken 1940-1942; Antwerpen en de jezuïeten; Gewoonte en recht; De monarchie en het ’einde van België’, een communautaire geschiedenis van Leopold I tot Albert II.
Van Goethem studeerde rechten aan de Universiteit Antwerpen en geschiedenis in Leuven. Hij promoveerde tot doctor in de rechten en tot licentiaat in de geschiedenis. Sinds oktober 2016 is hij rector van de Universiteit van Antwerpen.
Herman Van Goethem: 1942 Het jaar van de stilte, uitgeverij Polis, 2019, harde kaft, 357 pagina’s, prijs: 29,95 euro