Afbeelding
Heldere planeten in september

Heldere planeten in september

Kijk omhoog

Mercurius is in september niet waarneembaar. Venus is vrij moeilijk te zien: de planeet staat laag boven de westelijke hemel in de avondschemering. Ook Mars is niet zichtbaar. Jupiter en Saturnus blijven nog altijd in elkaars buurt. Ze zijn tot na middernacht zichtbaar. Rond 23h staan ze laag boven de zuidelijke horizon. Saturnus staat in Steenbok (Capricornus) en Jupiter (de helderste van de twee) in Waterman (Aquarius).

De maan en planeten als wegwijzer

Op woensdag 1 september begint de weerkundige herfst. Meteorologen gaan ervan uit dat temperatuur en neerslag al voldoende verschillend zijn om over herfst te kunnen praten. Bovendien is het gemakkelijker om statistische vergelijkingen te maken voor seizoenen die op de eerste dag van de maand beginnen. Voor de astronomische herfst moeten we nog wachten tot 22 september.

Op vrijdag 10 september om 20.35h staat Venus 8 graden ten westen (dus rechts) van de maansikkel. Beide staan laag boven de zuidwestelijke horizon: de maan staat dan 8 graden hoog, Venus 4 graden.

Op dinsdag 14 september bereikt Mercurius zijn grootste oostelijke elongatie. Dit betekent dat Mercurius vanaf de aarde bekeken uiterst links van de zon staat. De planeet gaat binnen het halfuur na de zon onder en is daarom toch vrijwel niet te zien.

Van donderdag 16 september tot zaterdag 18 september zien we de maan van west naar oost voorbij Jupiter en Saturnus trekken. Te bekijken vanaf 21h.

Op woensdag 22/9 (en niet op 21/9!) om 19.21h begint de astronomische herfst. Het middelpunt van de zon trekt van noord naar zuid door het vlak van de equator (dit is de cirkel die ontstaat als je de aardse equator projecteert op het hemelgewelf). Dag en nacht zijn even lang voor heel de aarde (vandaar de naam equinox) en vanaf nu worden op het noordelijke halfrond de nachten geleidelijk aan langer. Dit effect vergroot naarmate men korter bij de Noordpool komt, waar de poolnacht begint. Op het zuidelijke halfrond begint de lente. Het zal nog tot 2092 duren alvorens de equinox op 21/9 valt, de dag die vaak beschouwd wordt als het begin van de herfst.

Op zaterdag 25 september om middernacht staat de maan 5 graden ten zuiden van de Plejaden, pal in het oosten. Al vanaf 22.30h (en de rest van de nacht) is te zien hoe die groep langs de hemel trekt. Kijk zeker eens met een verrekijker.

Op zondag 26 september is de maan doorgeschoven naar de Stier (Taurus), met de heldere ster Aldebaran, het rode oog van de Stier en de Hyaden (een open sterrenhoop). De Hyaden staan van alle open sterrenhopen het dichtste bij de aarde op een afstand van zowat 150 lichtjaar. De sterren staan in een los verband verspreid over een gebied van ongeveer 8 graden.

Sterrenbeelden in de kijker

Andromeda

Als we eind september ‘s avonds naar het oosten kijken, zien we halfweg de horizon en het zenit Pegasus, het Herfstvierkant. Rond 21.30h staat dit grote vierkant op zijn kant. De vier sterren lijken ongeveer even helder te zijn, wat de indruk verhoogt dat ze ook op dezelfde afstand van ons staan. Niets is minder waar: van de top te beginnen, in wijzerzin, staan ze resp. op 196, 133, 391 en 97 lichtjaar van ons verwijderd. Vanaf ons standpunt hier op aarde lijken de sterren van een constellatie bij elkaar te horen, maar dat is schijn. In werkelijkheid staan ze op soms gigantische afstanden van elkaar.

De ster die de linkerhoek vormt, hoort bij het sterrenbeeld Andromeda. Halfweg die ster en het sterrenbeeld Cassiopeia (W-vorm) vinden we de Andromedanevel, een wazig vlekje (een verrekijker kan helpen), pal in het oosten. Net zoals onze eigen Melkweg is het een sterrenstelsel dat miljarden sterren bevat. Eigenlijk is dit het enige object dat met het blote oog aan onze hemel te zien is dat niet tot de Melkweg behoort! Het licht doet er meer dan 2 miljoen jaar over om tot hier te komen.

Kijk omhoog komt tot stand in samenwerking met Volkssterrenwacht Urania in Hove. Het bezoekerscentrum van Urania is open op woensdag en zondag van 14 tot 16 uur met om 14.15 uur een kinderplanetariumvoorstelling + kinder full-dome film (vanaf 6 jaar) met kijkmoment. Op vrijdagavond is het bezoekerscentrum open van 19.30 tot 22.30 uur met een kinderplanetariumvoorstelling + kinder full-dome film om 19.45 uur. Urania tickets kosten 10 euro pp en kan je online aankopen. Meer informatie op onze website: www.urania.be

Urania’s jaarlijkse opendeurdagen vinden plaats op vrijdag 10, zaterdag 11 en zondag 12 september. Thema dit jaar is: "Astronomen van bij ons: beroemd, maar soms vergeten".

Jupiter en Saturnus
Maan
Venus
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding