Heldere planeten in september

27 augustus 2022, 09:00 Kijk omhoog

Tegen het einde van de maand verschijnt Mercurius aan de oostelijke ochtendhemel. Venus is in het eerste deel van de maand nog maar nauwelijks te zien in de ochtendschemering laag boven de oostelijke horizon. Begin september duurt het tot middernacht voor de buitenplaneten Mars, Jupiter en Saturnus aan de hemel staan. Tegen het einde van de maand is dat al om 22.00 uur. Mars komt als laatste op.

De maan en planeten als wegwijzer

Op donderdag 1 september wordt het maximum verwacht van de Aurigiden, een kleine meteorenzwerm met maar enkele meteoren per uur.

Op zaterdagavond 3 september rond 21.30 uur zie je laag boven de zuidwestelijke horizon rechts onder de maan de oranjerode Antares, de helderste ster van de Schorpioen (Scorpius). De maan is vandaag in eerste kwartier.

Maandag 5 september rond 21.45 uur staat de maan in het sterrenbeeld Boogschutter (Sagittarius), pal in het zuiden. De ster links boven de maan is Nunki (sigma Sgr).

Donderdag 8 september rond 22.00 uur vind je Saturnus rechts boven de maan, laag boven de zuidoostelijke horizon.

Tijdens de nacht van donderdag 8 op vrijdag 9 september staat Mars bij de Hyaden ten noorden van Aldebaran, de helderste ster van de Stier (Taurus). De eigenlijke samenstand is om 3.00 uur. Beide hemellichamen hebben een oranje kleur, Mars is de helderste van de twee. Er is nog een verschil: Aldebaran twinkelt zoals de andere sterren (vooral als die laag boven de horizon staan), terwijl de planeet een rustig licht uitstraalt.

Zondagavond 11 september zie je de bijna vollemaan bij Jupiter. De eigenlijke samenstand is overdag om 17.00 uur. Ze staan dan nog onder de horizon, je moet wachten om te kijken tot beide hemellichamen voldoende hoog zijn opgekomen, bijvoorbeeld rond 22.00 uur.

Tijdens de nacht van donderdag 15 op vrijdag 16 september staat de maan weer in de Stier tussen de sterrengroepen der Plejaden en Hyaden.

Op zaterdag 17 september om 3.00 uur staat de maan 3 graden (zesmaal de schijnbare maandiameter) ten noorden van Mars.

Dinsdagochtend 20 september staat de maansikkel in de Tweelingen (Gemini), rechts onder de ster Pollux. Te bekijken voor het licht wordt, rond 6.00 uur bijvoorbeeld.

Equinox

Op vrijdag 23/9 (en niet op 21/9!!) om 1.04 uur begint de astronomische herfst. Het middelpunt van de zon trekt van noord naar zuid door het vlak van de equator (dit is de cirkel die ontstaat als je de aardse equator projecteert op het hemelgewelf). Dag en nacht zijn even lang voor heel de aarde (vandaar de naam equinox ) en vanaf nu worden voor het noordelijke halfrond de nachten geleidelijk langer. Dit effect vergroot naarmate je dichter bij de Noordpool komt, waar de poolnacht begint. Op het zuidelijke halfrond begint de lente. Het duurt nog tot 2092 alvorens de equinox op 21/9 valt, de dag die vaak beschouwd wordt als het begin van de herfst.

Op vrijdag 30 september zie je ’s avonds voor de tweede keer deze maand de maan bij Antares.

Sterrenbeelden in de kijker

Pegasus, het gevleugelde paard

Rond 23.00 uur vind je in het zuidoosten, halverwege de horizon en het zenit (het punt recht boven je hoofd) een opvallende vierhoek van sterren die bekend staat als Pegasus, het vliegende paard van de goden. Volgens de mythologie werd het dier geboren uit het bloed van Medusa, toen dit monster verslagen werd door Perseus. De helderste ster van de vierhoek wordt Markab genoemd, wat zoveel betekent als het ‘zadel’. Je vindt deze ster in de zuidwestelijke hoek van de constellatie (rechts onderaan).

Lacerta, de hagedis

Lacerta is een klein, weinig opvallend sterrenbeeld dat rond middernacht in het zenit staat, recht boven je hoofd dus. Je moet een goed donkere plaats uitzoeken om dit diertje te bekijken, omdat de sterren van deze constellatie niet erg helder zijn. Omdat er niet veel plaats was tussen Andromeda (naar het oosten) en de Zwaan (naar het westen) heeft men voor dit kleine diertje gekozen om dit plekje aan de hemel te laten bewonen. Halfweg de maand vinden we Lacerta. In de 17de eeuw werden deze sterretjes ter ere van Lodewijk XIV gegroepeerd in het beeld ‘De scepter en de Hand van Rechtvaardigheid’. Maar zeg nu zelf: dit klinkt niet echt gemakkelijk als naam voor een sterrenbeeld.

Kijk omhoog komt tot stand in samenwerking met Volkssterrenwacht Urania in Hove. Het bezoekerscentrum van Urania is open op woensdag en zondag van 14 tot 16 uur met om 14.15 uur een kinderplanetariumvoorstelling + kinder full-dome film (vanaf 6 jaar) met kijkmoment. Op vrijdagavond is het bezoekerscentrum open van 19.30 tot 22.00 uur met een kinderplanetariumvoorstelling + kinder full-dome film om 19.45 uur. Uraniatickets kosten 10 euro p.p. en kan je online aankopen. Meer informatie vind je op www.urania.be.

OPENDEURDAGEN

Urania’s jaarlijkse opendeurdagen vinden plaats op vrijdag 9, zaterdag 10 en zondag 11 september. Eclipsen, dat is het centrale thema van de opendeurdagen van Volkssterrenwacht Urania. Via een thematentoonstelling en voordrachten besteden we aandacht aan eclipsen, overgangen en bedekkingen naar aanleiding van de zonsverduistering op dinsdagmiddag 25 oktober 2022.