Heldere planeten in juni

8 juni 2021, 08:05 Kijk omhoog

Mercurius is deze maand niet waarneembaar. Venus is deze maand vrij moeilijk te zien, de planeet staat laag boven de noordwestelijke hemel in de avondschemering. Mars wordt minder helder. Tegen het einde van de maand verdwijnt hij in de avondschemering. Jupiter en Saturnus vinden we laag boven de zuidoostelijke horizon in de nanacht. Tegen het einde van de maand komen ze al voor middernacht op.

Gedeeltelijke zonsverduistering

Op 10 juni is het nieuwemaan. Normaal is die dan niet te zien aan onze hemel, maar ditmaal trekt de maan deels over de zon. In delen van Canada, Groenland en Siberië is er een ringvormige zonsverduistering te zien. In België is er slechts een gedeeltelijke verduistering.

Tijdschema voor Antwerpen

Begin: 11.17h

Maximum: 12.19h (16% van de zon wordt bedekt)

Einde: 13.26h

Meer info via eclips2021.be

De maan en planeten als wegwijzer

Op woensdag 16 juni komt Mercurius in benedenconjunctie met de zon. Vermits Mercurius van alle planeten het dichtste bij de zon staat, draait ze er ook het snelste omheen. Voor een volledige omwenteling rond de zon heeft ze slechts een drietal maanden nodig. Ze doet die met een duizelingwekkende snelheid van 48 km/s. Omstreeks 1h schuift Mercurius tussen de aarde en de zon door. We zeggen dan dat de planeet in benedenconjunctie staat. Vanaf de aarde is ze dan tegen de felle gloed van de zon onzichtbaar. Over iets meer dan anderhalve maand staat Mercurius alweer "achter" de zon. We spreken dan over een bovenconjunctie.

Op zaterdag 12 juni rond 23h kunnen we een smalle maansikkel zien in het noordwesten, tweeënhalve dag na de nieuwemaan. Rechtsonder de maan staat Venus, Mars vinden we links erboven, zowat in het verlengde van de verbindingslijn Castor-Pollux (Tweelingen). Pollux is helderder dan de oranjerode planeet.

Op zondag 13 juni om 23h komt de maan 2 graden (viermaal de schijnbare maandiameter) ten noorden van Mars (erboven dus).

Op maandag 21 juni om 6h is Jupiter stationair: de gasreus die rond 1h opkomt in het oosten gaat zich vanaf dan westwaarts bewegen tussen de sterren. Dit noemen we in retrograde zin omdat de buitenplaneten gewoonlijk oostwaarts gaan, behalve kort voor hun oppositie, als de aarde tussen de zon en de planeet staat (voor Jupiter is dit op 26 september). Tijdens deze omkering blijft de planeet dus even onbeweeglijk, vandaar de benaming stationair.

Zomerzonnewende

Op maandag 21 juni om 5.32h begint de astronomische zomer. Dan bereikt het middelpunt van de zon, gezien van de aarde, zijn grootste noordelijke breedte. De zon staat nu recht boven de Kreeftskeerkring. ‘s Middags bereikt de zon haar grootste hoogte boven de zuidelijke horizon (ook wel grootste culminatie genoemd). We beleven dan de langste dag en de kortste nacht van het jaar. Voor Antwerpen duurt de dag dan 16 uur en 35 minuten, het tijdsverloop tussen opkomst en ondergang van de zon. Hoe meer je naar het noorden gaat, hoe langer de dag duurt. Boven de poolcirkel gaat de zon zelfs helemaal niet onder, daar kan men dan de middernachtszon beleven.

Op donderdag 24 juni om 20.40h is het vollemaan. Rond 2h (op 25/6) staat de maan in het zuiden op haar hoogste punt. Dit is de laagste hoogte van een vollemaan sinds 10 jaar. In Antwerpen staat ze 12.5 graden boven de horizon.

Op zondag 27 juni om 12.30h is Saturnus in conjunctie met de maan (4,5 graden ten noorden ervan). Dit is pas te zien na middernacht: Saturnus staat dan ten noordoosten (linksboven) van de maan.

Op maandag 28 juni om 20h staat de maan 5 graden ten zuiden van Jupiter. De maan komt pas op om 1h, dus pas vanaf 2h te bekijken.

Een sterrenbeeld in de kijker

Zomerdriehoek

Rond middernacht vinden we de (rechthoekige) Zomerdriehoek boven de oostelijke horizon. De top van de driehoek is de ster Wega van de Lier. Links daaronder schittert Deneb van de Zwaan en nog meer naar beneden en naar rechts staat Altair van de Arend. De Lier (Lyra in het Latijn) is een klein, maar opmerkelijk sterrenbeeld. Onder Wega (na Arcturus de helderste ster aan de noordelijke hemel) vormen vier sterren een ruit. Door de tollende beweging van de aardas (precessiebeweging) zal de Poolster langzaam zijn plaats aan de hemelnoordpool verlaten. Over 12.000 jaar zal Wega deze positie overnemen.

Kijk omhoog komt tot stand in samenwerking met Volkssterrenwacht Urania in Hove. Meer informatie kan je terugvinden op de website van Urania.