Heldere planeten in juni

26 mei 2022, 08:00 Kijk omhoog

Mercurius en Venus zijn deze maand moeilijk te zien aan de ochtendhemel. Mars komt tegen het einde van de maand al rond middernacht op en is tot de ochtendschemering te zien boven de oostelijke horizon.
In het oosten is ook Jupiter nu een ochtendverschijnsel. De gasreus staat in de buurt van Mars. Bij het begin van de maand komt Saturnus rond 02.00 uur op, tegen het einde van de maand al kort na middernacht.

Grijze nachten

Eind mei zijn in België de ‘grijze nachten’ begonnen. Dat is de periode waarin het, astronomisch gezien, niet helemaal donker wordt. Anders gezegd: de zon komt ‘s nachts niet meer dan 18 graden onder de horizon. Aan de noordelijke hemel blijft de schemering zichtbaar. Lichtzwakke objecten zijn dan moeilijk waarneembaar. Zuidelijk van België heb je dit verschijnsel minder, en hoe noordelijker je gaat, hoe opvallender het wordt. Boven de poolcirkel is er dan de middernachtzon. De grijze nachten duren hier van 20 mei tot 24 juli.

De maan als wegwijzer

Op 1 juni begint op het noordelijke halfrond de meteorologische zomer. Op donderdag 2 juni rond middernacht zien we de smalle maansikkel in het noordwesten. De maan vormt nu een rechthoekige driehoek met de twee helderste sterren van de Tweelingen, Castor en Pollux.

Op zondag 5 juni stopt de oostwaartse beweging van Saturnus aan de sterrenhemel. De geringde planeet die om 21.33 uur opkomt in het oosten, beweegt zich vanaf dan westwaarts tussen de sterren. Dit noemen we in retrograde zin, omdat de buitenplaneten gewoonlijk oostwaarts gaan, behalve kort voor hun oppositie, als de aarde tussen de zon en de planeet staat (voor Saturnus is dat op 14.08.2022). Tijdens deze omkering blijft de planeet dus even onbeweeglijk, we zeggen dan dat Saturnus stationair is.

Donderdagavond 9 juni staat de maan in het sterrenbeeld Maagd (Virgo). Linksonder de maan vind je Spica, de helderste ster van de Maagd, rechts van de maan zie je de ster Porrima. Vrijdagavond 10 juni is de maan doorgeschoven tot links van Spica.

Donderdag 16 juni bereikt Mercurius de grootste westelijke elongatie tot de zon. De planeet staat dan - bekeken vanaf de aarde - uiterst rechts van de zon. Ze komt maar 1 uur voor de zon op. Je vindt ze misschien in de ochtendschemering laag boven de noordoostelijke horizon. Gebruik eventueel een verrekijker.

Zondagnacht 19 juni om 02.00 uur is er een samenstand van de maan, Saturnus en een ster van de Steenbok (Capricornus). De maan staat zeer laag boven de zuidoostelijke horizon, met de geringde planeet rechts erboven en de ster rechtsonder de planeet.

Dinsdag 21 juni om 11.14 uur begint de astronomische zomer: de zon bevindt zich loodrecht boven de Kreeftskeerkring en belicht daardoor het noordelijke halfrond van de aarde het langste en het intensiefste. Het middelpunt van de zon bereikt zijn grootste noordelijke declinatie om 03.48 uur in de ochtend. De zon staat bij ons 16 uur en 35 minuten boven de horizon. Dat is dus de langste dag van het jaar. Vanaf nu schuift de loodrechte zonnestand (de plaats waar de zon op het middaguur in het zenit staat) langzaam weer naar de evenaar.

Woensdag 22 juni om 03.30 uur komt de maan in samenstand met Jupiter en Mars. De maansikkel staat tussen de twee planeten. Donderdagnacht 23 juni zie je dat de maan is opgeschoven tot voorbij Mars.

Kleine meteorenzwerm

Rond maandag 27/6 bereikt de meteorenzwerm van de Juni Boötiden haar maximum. Het is bijna nieuwemaan (woensdag 29/6), dus geen storend maanlicht. Het zijn trage exemplaren, met kans op een vuurbol. Een komeet liet dit stofspoor achter in 1915.

Sterren op vakantie

Ga je op vakantie in noordelijke of zuidelijke richting? Vergelijk de sterrenhemel dan eens met die van ons land. De Poolster staat bij ons op 51°, (onze breedteligging op de aarde: 51 °NB), hoe meer naar het noorden, hoe hoger de Poolster aan de hemel staat. Zij die naar het zuiden trekken, moeten Polaris lager zoeken. Let daar ook op de sterrenbeelden die bij ons maar gedeeltelijk zichtbaar zijn aan de zuidelijke hemel zoals de Schorpioen. Al in het zuiden van Frankrijk is dit mooie sterrenbeeld in de zomer volledig zichtbaar.

Sterrenbeeld in de kijker: Weegschaal, een verzameling van zwakke sterren

Dat de Weegschaal (Libra) tot de bekende verzameling van de zodiac of dierenriem behoort, weten de meeste mensen wel. Toch dankt ze het lidmaatschap van die befaamde groep niet aan haar opvallende verschijning. De Weegschaal telt maar een vijftal sterretjes die in normale omstandigheden nog met het blote oog te zien zijn. De helderste sterren daarvan dragen ronkende namen als Zuben Elschemali en Zuben Elgenubi. Die namen verwijzen nog duidelijk naar de Arabische oorsprong van onze huidige sterrenkunde. Halverwege de maand bevindt de Weegschaal zich rond 23.00 uur laag boven de zuidelijke horizon, rechtsboven de heldere rode ster Antares (Schorpioen).

Volkssterrenwacht Urania Hove

Kijk omhoog komt tot stand in samenwerking met Volkssterrenwacht Urania in Hove. Het bezoekerscentrum van Urania is open op woensdag en zondag van 14.00 tot 16.00 uur met om 14.15 uur een kinderplanetariumvoorstelling en een kinder full-dome film (vanaf 6 jaar) met kijkmoment. Op vrijdagavond is het bezoekerscentrum open van 19.30 tot 22.30 uur met een kinderplanetariumvoorstelling en kinder full-dome film om 19.45 uur. Een Uraniaticket kost 10 euro p.p. en kan je online aankopen. Meer informatie vind je op urania.be.