Heldere planeten in december

29 november 2022, 07:38 Kijk omhoog

Mercurius is in de tweede helft van de maand kort zichtbaar aan de vroege avondhemel. Venus is de laatste dagen van het jaar te zien linksonder Mercurius. Mars komt op 8 december in oppositie met de zon en is nu op zijn helderste. Jupiter en Saturnus zijn te zien vanaf het invallen van de duisternis.

Kans op vallende sterren

Geminiden

Tussen 7 en 17 december zijn de Geminiden weer actief, één van de rijkste, jaarlijks terugkerende meteorenzwermen. Dit is een zwerm die trage en heldere ‘vallende sterren’ voortbrengt. De radiant (het punt aan de hemel vanwaar alle meteoren lijken te vertrekken) is gelegen nabij de ster Castor van het sterrenbeeld Tweelingen. Het maximum van deze zwerm is voorzien op woensdag 14 december rond 13.00 uur, kijk dus de nacht ervoor en erna. In de eerste nacht (van 13 op 14/12) maakt het niet zoveel uit of je ’s avonds of in de nanacht gaat kijken. ’s Avonds is de maan er nog niet, maar in de nanacht, als de maan stoort, staat de radiant hoger. In de nacht nadien verdient de avond de voorkeur. In de nanacht is de activiteit waarschijnlijk alweer flink gedaald . In tegenstelling tot veel andere meteorenzwermen stammen de Geminiden niet af van een komeet, maar van de planetoïde 3200 Phaeton (die overigens wel komeetachtige trekken vertoont).

De maan als wegwijzer

Donderdag 1 december, zien we zodra het donker wordt de maan dicht bij Jupiter. Er is een conjunctie om 3 uur, maar dan is dit tweetal allang ondergegaan.

Woensdag 7 december staat de bijna vollemaan bij Mars, te bekijken vanaf het donker wordt. Rond 19.30 uur staan ze pal in het oosten.

Donderdagochtend 8 december om 5.08 uur komt Mars in oppositie met de zon. Dit betekent dat, vanaf de aarde gezien, de planeet aan de andere kant van de zon staat. Mars komt dus op wanneer de zon ondergaat, en gaat zelf onder wanneer de zon weer opkomt. Het is nu ook vollemaan.

Zaterdag 10 december zien we rond 20.00 uur bijvoorbeeld de maan in de Tweelingen, naast Castor en Pollux, de twee helderste sterren van dit sterrenbeeld. De volgende dag is de maan al doorgeschoven tot voorbij die twee sterren.

Dinsdag 13 december zien we de maan in de Leeuw (Leo). Rond 23.00 uur staat ze boven Regulus, de helderste ster van dit sterrenbeeld. Ook de dag erna staat de maan nog in de Leeuw.

Zondagochtend 18 december om 7.00 uur staat de maansikkel bij Spica, de helderste ster van de Maagd (Virgo).

De astronomische winter begint op woensdag 21 december om 22.48 uur. Op dat moment staat de zon het zuidelijkste ten opzichte van de hemelevenaar - de plaats waar de aardse equator, wanneer we die als een elastiek zouden uitrekken, de hemelkoepel snijdt. Door de schuine stand van de aardas lijkt de zon in de loop van een jaar schijnbaar heen en weer te schommelen tussen de (noordelijke) Kreeftskeerkring en de (zuidelijke) Steenbokskeerkring. Het winterseizoen heeft met andere woorden helemaal niets te maken met de afstand van de aarde tot de zon. In onze noordelijke winter bereikt die afstand zelfs haar minimum. Bedenk bovendien dat het nu volop zomer is aan het zuidelijke halfrond.

Donderdagochtend 22 december om 5.00 uur komt Mars in conjunctie met Aldebaran, de helderste ster van de Stier (Taurus). Het is een vrij wijde samenstand, met de ster linksonder de planeet en de sterrenhoop van de Plejaden rechtsonder vormen ze samen een driehoek. Beide hemellichamen hebben een oranje kleur, Mars is de helderste van de twee. Er is nog een verschil: Aldebaran twinkelt zoals de andere sterren (vooral als die laag boven de horizon staan), terwijl de planeet een rustig licht uitstraalt.

Donderdag 29 december staat de maan bij Jupiter, te bekijken zodra het donker wordt. Om 18.00 uur staat dit tweetal pal in het zuiden.

Enkele sterrenbeelden in de kijker

Ram

Een sterrenbeeld dat bekend is als lid van de dierenriem, maar niet zo bekend aan de hemel. Het bevindt zich halfweg de maand december rond 22.00 uur ten westen (rechts) van het beter bekende groepje van de Plejaden, iets boven halve hoogte in het zuiden en is herkenbaar aan een drietal sterren in een zwak gebogen streepje. De helderste ster bevindt zich aan de linkerkant. Zij is koeler dan onze zon en bevindt zich op bijna 67 lichtjaar van ons.

Walvis

Halfweg de maand december rond 20.30 uur staat laag boven de zuidelijke horizon het sterrenbeeld Walvis (Cetus in het Latijn). Het staat onder de Ram en de Vissen, maar het bevat weinig opvallende sterren. Het stelt trouwens geen walvis voor, maar een zeemonster (Ketos in het Grieks) dat zich gereedmaakte om de Ethiopische koningsdochter Andromeda te verslinden net voor ze door Perseus werd gered. Pal zuid staat de ster Mira, een rode reus die in helderheid varieert van magnitude 3 tot 9 in een periode van 330 dagen.

Kijk omhoog komt tot stand in samenwerking met Volkssterrenwacht Urania in Hove. Iedere zondagnamiddag is Urania open. Er start om 14.15 uur een kinderplanetariumvoorstelling + kinder full-dome film (vanaf 5 jaar) met kijkmoment. Op vrijdag is er een kijkavond die start om 19.30 uur met een kinderplanetariumvoorstelling + kinder full-dome film met kijkmoment. Tickets kosten 10 euro p.p. en kan je online aankopen. Meer informatie vind je op urania.be.