‘Den Tipsy’ of het verhaal van ‘Jan Coco’

30 oktober 2020, 10:43 Culinair

MORTSEL - Ben je ook wel eens een beetje aangeschoten? Vlamingen die wat te veel gedronken hebben, voelen zich in de meeste gevallen (een beetje) tipsy. Die Engelse term is veruit de meest gebruikte benaming uit de jongerentaal om een toestand van lichte dronkenschap te beschrijven. We gebruiken heel wat benamingen die ontleend zijn aan het Engels (happy, tipsy, dipsy, dizzy, woosy, groggy, high, in the mood, oozy, wasted, woozy, woeptidoe), maar in Mortsel verwijst ‘den Tipsy’ naar heerlijk gerstenat. ‘Jan Coco’ vertelt.

Ons verhaal begint aan de Antwerpsestraat 192 (red.: straatnummers werden in het verleden herhaaldelijk aangepast), niet ver van café ‘Den Hertog’ en de Jozef Hermanslei. Het pand ‘Den Hertog’ werd in 1875 gebouwd om tolgeld te innen op de grens van Mortsel, Berchem en Wilrijk en verwijst naar het hertogdom Brabant, het voornaamste gewest van de Habsburgse Nederlanden. De titel Hertog van Brabant is de enige dynastieke titel in België die nog verleend wordt. Prinses Elisabeth is de eerste Hertogin van Brabant, de eerste vrouwelijke troonopvolgster van de Belgische troon. De Hertog van Brabant betrok dus nooit het historische pand op de hoek van de Antwerpsestraat en de Hendrik Kuijpersstraat.

Op het eind van de 19de eeuw trok Jan Hermans elke dag naar Antwerpen om brood te verkopen. Hij had een bakkerij in Waarloos, de bakermat van Brouwerij Maes. Een vaatje bier ging steevast op de kar, lokale cafés werden voorzien van gerstenat, maar wie bier levert, kan beter bierbrouwen. Samen met zijn broer Jozef Hermans keerde hij zijn kar. Beide heren zochten een pand aan de Antwerpsestraat, de brouwerij Gebroeders Hermans of in de volksmond ‘Sint-Anna’ zag het levenslicht. Aan de overkant van de straat lag het vroegere Sint-Annendaelklooster, een klooster van grauwzusters dat in de 15de eeuw door Jan van Ranst van Cantincrode opgericht werd.

(lees verder onder de foto)

Jozef brouwde in de schuur tegen de straatkant. Daar had hij ook een slaapkamertje. Jan zorgde voor de verkoop van het bier en was een geliefde gast in de cafés. In het begin wou het brouwen echter niet lukken. Het bier was niet voldoende gesatureerd en door dat platte bier kreeg Jan de bijnaam ‘Jan Coco’. De bijnaam ‘Coco’ verwijst naar een frisdrankje uit die tijd en werd bereid door een poedertje op te lossen in water. Koolzuurgas met als formule CO2 in bier is een absolute noodzaak voor de vorming van schuim en draagt bij aan de smaak van het bier. Het is verkrijgbaar in gasvorm. Dit gas is kleur- en smaakloos. Afhankelijk van de hergisting kan CO2 toegevoegd worden aan de fles.

Zat zijn broer Jef meer op zijn duiventil en was hij hierdoor te veel afgeleid? Als duivenmelker was onze oud-burgemeester van Mortsel vooral beroemd om zijn rode en vale ‘Hermansen’. Tot zelfs in Japan werden zijn gevleugelde vrienden verkocht.

Ondertussen werden er meer bieren van lage gisting uit Mechelen de stad ingereden. Het belletje rinkelde bij de Gebroeders Hermans. In 1925 werd het Tyger Bier geboren, in 1933 kwam Zythum, een dort-type op de markt. Corn-Ale, een pale-ale kwam er na de oorlog. Het zurige bier Nack, dat een beetje aan geuze doet denken, brengt ons automatisch bij het bier van hoge gisting ‘Tipsy’. Het bierrecept voor het brouwen van Tipsy-bier werd zorgvuldig bewaard in de archieven van de familie Hermans, maar hoe breng je oude smaken generaties later opnieuw tot leven? Dit immateriële erfgoed van smaken en geuren werd op een schitterende manier opnieuw op de markt gebracht!

Bijna een eeuw later brengen Joey en Marc Hermans het Tipsy-bier weer tot leven! Ze werken samen met gastbrouwerij ‘BeerSelect’ die erop toeziet dat het bier kwaliteitsvol gebrouwen wordt.

Jo Hermans, beschermheer van het bier, gaf het recept door aan zijn zonen Joey en Marc. Zo beslisten twee broers om in de voetsporen van hun overgrootoom Jozef Hermans te treden en het Tipsy-bier op de markt te brengen.

Tipsy is een donker speciaalbier van hoge gisting met hergisting op de fles. Het heeft een frisse, zure smaak en de afdronk is aangenaam fris. De zoete smaak brengt het zure karakter van het bier in balans.

(lees verder onder de foto)

Het burgerinitiatief ‘Mortsel weer (h)eerlijk thuis!’ klopte aan bij zijn huiskok Albert Van Wassenhove en enkele lokale ondernemers. Als oud-leraar PIVA toverde Albert een harmonie van smaken uit zijn koksmuts. Hij stelt een echt Tipsy-menu voor dat we graag met de lezer delen. Een hapje van zalmfilet (STELOY) met blauwgeaderde kaas (Côté Sud), bereid met TIPSY-bier, een sorbet met bier en een gebraden Brasvar ruggetje (Slagerij Beyens) met champignon-biersaus, als toetje volgt een mousse met Tipsy-bier. Hierbij serveren we een fris Tipsy-biertje. Onze lokale slager Jan Beyens creëerde een heerlijke vleespastei met Tipsy-bier. Tipsy-bier vind je opnieuw bij onze lokale ondernemers. De gerechten vind je op de webstek van de Streekvereniging Zuidrand, Mensen zijn Media en Tipsy beer.

Zin in een degustatie? Tipsy kan je proeven in Tartuff bij Noël en Vera in de Pieter Reypenslei 11 in Mortsel.

Foto’s: Gebroeders Hermans, Mortselse Heemkundige Kring en F. Van Roosendael

Op de coverfoto: brouwmeester en kleinzonen Hermans

Bronnen: Verdwenen brouwerijen in en rond Antwerpen, Guy Verdonck, ACCO Leuven, blz. 131-133; Jaarboek 2002, Mortselse Heemkundige Kring, blz. 48-53; www.dialectloket.be