De wereld hoort toe aan de ontdekkers - deel 2

6 december 2018, 08:00 Culinair

De zoete lijn van de koning van Sparta

Hoe kan geschiedenis de merknaam van pralines beïnvloeden? Jacques-Louis David (°1748-t1825), kortweg David genoemd, was een Franse kunstschilder van ‘nuchtere’ historische taferelen. Hij was de leidende figuur van het neoclassicisme en beïnvloedde veel 19de-eeuwse Franse schilders. In 1814 maakte hij het schilderij ‘Leonidas bij Thermopylae’ (zie foto).

David haalde zijn onderwerpen uit klassieke bronnen. Zijn schilderijen over de klassieke oudheid en de Franse Revolutie ademen deugd, heroïsche spanning en een Spartaanse sfeer. David was lid van een van de twee revolutionaire regeringscomités tijdens het schrikbewind van Robespierre en werd de ceremoniemeester en huisschilder van de Franse Revolutie.
Iedereen kent de ‘Straat van de Dardanellen’, een zeestraat tussen Europa en Klein-Azië in het noordwesten van Turkije. De zeestraat vormt een deel van de verbinding tussen de Zwarte Zee en de Middellandse Zee en scheidt het Europese van het Aziatische deel van Turkije. In het noorden loopt het water van de Zee van Marmara in de Dardanellen. In het zuidwesten komen de Dardanellen uit in de Egeïsche Zee. We gaan dus best op zoek naar de plek waar Leonidas stierf: Thermopylae. In 480 voor Christus werd daar een heroïsche veldslag uitgevochten tussen een alliantie van Griekse stadstaten en de Perzen onder leiding van Xerxes I, de koning van het Perzische rijk.
Thermopylae was in de oudheid de naam van een nauwe bergpas in Centraal-Griekenland. De pas bestond uit drie opeenvolgende smalle doorgangen op de kustweg, tussen de 1300m oprijzende bergwand en de steile kust van de Malische Golf. Volgens Herodotus, de vader van de geschiedschrijving, kon op het smalste punt slechts één wagen tegelijk passeren: strategisch uitermate belangrijk!
Tegenwoordig is de aard van het landschap onherkenbaar veranderd. Door aanslibbing in de deltamonding van de rivieren Sperchios en Asopos werd de doorgang na 2500 jaar 3 tot 7 km breed.
In 1955 werd naast de drukke autoweg naar Thessaloniki een monument voor Leonidas en zijn 300 Spartanen opgericht. Waar nu het monument staat, was vroeger de zee. Op de marmeren basis staan scènes uit de strijd tegen de Perzen uitgebeeld. Twee liggende figuren stellen op een allegorische wijze de rivier Eurotas en het Taigetosgebergte voor. Leonidas is uitgebeeld in heroïsche naaktheid en in dreigende houding met lans, helm en schild. Op de sokkel van het beeld staat in Oudgrieks ‘Kom ze halen!’ Lans en helm vinden we terug in het wereldbekende pralinemerk. Het monument kwam tot stand door de financiële steun van 300 rijke Grieken uit Amerika.
De uitbeelding van het mannelijke naakt idealiseert het begrip mens. Het beeld van de naakte jongeman (kouros) in de archaïsche kunst is in zekere zin de visualisering van de niet-tijdsgebonden, ideale mens in zijn jeugdige vitaliteit. Het kourosbeeld is geen portret van de individuele overledene. Het wil de onsterfelijke idee van zijn mens-zijn uitdrukken.
De Griekse stadstaten verzamelden zich onder leiding van Sparta. De soldaten van de stadstaat (polis) werden immers beschouwd als de best getrainde soldaten ter wereld. Omdat koning Leonidas de uitkomst van de veldslag al voorzag, koos hij zelf 300 hoplieten, zwaarbewapende infanteristen in het leger. Het voornaamste wapen van de hopliet was de lans, waarmee hij in gesloten slagorde (falanx) ten strijde trok. In totaal bestond het Griekse leger uit ongeveer 4000 man, waaronder 300 hoplieten en soldaten uit de buurt. Volgens Herodotus had Xerxes meer dan 1 miljoen manschappen en dronken ze hele rivieren leeg.
Leonidas koos de nauwe pas in de bergen bij Thermopylae. Daar zouden de Grieken de Perzen opwachten. Aan de ene kant was een steile berghelling en aan de andere kant een steile klif: de ideale plaats om een falanx op te stellen en het overwicht van de Perzen te breken.
Toen Xerxes het hopeloze van Leonidas’ positie inzag, zond hij een onderhandelaar met het verzoek de wapens in te leveren en zich over te geven. Leonidas gaf het laconieke antwoord ‘Kom ze halen!’ De strijd verliep ongemeen hard. De overmacht van de Perzen werd gebroken door de locatie van het strijdtoneel. Toch werden de Spartanen in de pan gehakt. Toen het dode lichaam van Leonidas gevonden werd, lieten de Perzen het lijk onthoofden en kruisigen. De Perzen hadden immense verliezen geleden en waren woedend. Respect voor de verslagen vijand was dan ook ver zoek.
Hoe komt het pralinemerk nu aan zijn logo? Op 18 juli 1882 werd in Anatolia Leonidas Georges Kestekides, de oprichter van Leonidas, geboren. Op zijn 18de emigreert de ambitieuze Griek naar de Verenigde Staten, waar hij het confiserievak leert. Hij zal er het wereldberoemde merk creëren dat zijn voornaam draagt. Het logo verwijst naar de beroemdste strijder uit de Griekse oudheid, Leonidas I, de koning van Sparta.
Foto’s: Wikipedia