De meeste mensen deugen, op enkele zuchten na …
NieuwsHet recente boek van Rutger Bregman, “De meeste mensen deugen”, heeft veel aandacht getrokken. Blijkbaar was het nodig om ons pessimistische mensbeeld een beetje bij te sturen. En inderdaad, Bregman heeft de vinger gelegd op enkele gevallen van wetenschappelijk fake news.
Slechts één voorbeeld: Het overbekende boek “Lord of the Flies” van William Golding brengt het fictieve verhaal van een groep jongens die schipbreuk lijden en aanspoelen op een onbewoond eiland. Na vele jaren worden ze gevonden en dan blijkt dat ze onderling behoorlijk agressief geworden zijn. In werkelijkheid verliep zoiets ooit helemaal anders. Dat wordt volgens Bregman aangetoond door getuigen van een echte schipbreuk van enkele jongeren in Australië. De groep jongens en meisjes bleken na vele jaren afzondering samen een harmonieus leven te hebben opgebouwd.
Te kort door de bocht
De stelling ‘de mens is van nature goed’ is echter te kort door de bocht. Het is zelfs gewoonweg een verkeerde vraag of mensen nu van nature goed of slecht zijn. Er zijn immers te veel feiten die beide stellingen tegenspreken. Hoe zit dat dan? Blijkbaar houdt Bregman geen rekening met de context waarin mensen zich bevinden. Zodra de rust en de veiligheid verstoord worden door een gemeenschappelijk probleem, sluiten mensen de rangen en beginnen ze samen te werken. Maar wat gebeurt er als er geen aanwijsbaar gemeenschappelijk probleem is, maar wel een situatie waarin mensen elkaar steeds meer als ‘een probleem’ beginnen te ervaren? Dan komen er drie kwalijke zuchten tot leven!
In plaats van samen een probleem op te lossen, zijn we bang van elkaar en zien we elkaar steeds meer als een of zelfs als het probleem.
De drie zuchten
De filosoof Imanuel Kant had het op het einde van de 18de eeuw al over ‘heerszucht’, ‘hebzucht’ en ‘eerzucht’ die het menselijke gedrag bepalen. Ze hoeven geen toelichting, iedereen kan ze herkennen. Ook hedendaagse maatschappijcritici denken in dezelfde richting. Zo stelt gewoon hoogleraar, klinisch psycholoog en psychoanalyticus Paul Verhaeghe dat deze wereld psychische problemen aan de lopende band creëert. De druk om te consumeren, te presteren en te concurreren is nog nooit zo hoog geweest. Onze privacy wordt steeds kleiner en we zitten op elkaars lip. Zou het kunnen dat de drie zuchten deze situatie creëren en versterken? Ze zijn blijkbaar alle drie gebaseerd op angst. In plaats van samen een probleem op te lossen, zijn we bang van elkaar en zien we elkaar steeds meer als een of zelfs als het probleem.
Gemakzucht
Voor de volledigheid moeten we nog een ‘zucht’ toevoegen: de ‘gemakzucht’, eveneens een niet te onderschatten saboteur van welzijn ... Het wordt hoog tijd dat we de kwaliteit van het leven centraal stellen en stoppen met de ‘zuchten’ te stimuleren. Ze maken ons agressiever of passiever en zeker niet gelukkiger. Laat je niet opjutten! Je deugt.
Hugo Der Kinderen