Commons Lab Antwerpen
Interviews Helden zijn vrouwen en mannen met een passie. Een passie voor sport, ondernemen, reizen, literatuur, muziek, wetenschap, design, … ‘Mensen zijn Media’ wil Vlamingen inspireren en de mens achter de bekendheid tonen. Daarom komt in deze rubriek elke keer een held aan het woord.Antwerpenaar Koen Wynants was 10 jaar actief bij het participatieplatform ‘Antwerpen aan ’t woord’. Eind 2017 richtte hij ‘Commons Lab Antwerpen’ op. Commons verwijst naar ‘gemeengoed’, een gezamenlijk iets dat door diverse mensen gedeeld en samen beheerd wordt (samentuin, deelwagen, cohousing, …). Je kan datzelfde principe van ‘gedeeld eigenaarschap’ en ‘gedeelde verantwoordelijkheid’ ook op de stad toepassen. Iedereen kan bijdragen om een stad leefbaar, mobiel, duurzaam, … voor iedereen te maken. Niet alleen politici, ‘experts’, de overheid, maar zeker ook alle inwoners. Maar dat vergt een enorme mentale switch, niet alleen bij politici, maar ook bij alle burgers. Politici moeten hun macht gaan delen, burgers moeten bijkomende inspanningen gaan leveren.
Je bent een van de vele fiere Antwerpenaren?
Inderdaad, wij Antwerpenaren staan bekend om de fierheid op onze stad. Antwerpen is rijk aan een veelheid en diversiteit aan mensen. We zijn met 500.000 inwoners en we hebben meer dan 1000 straatcomités in Antwerpen, 100’en interculturele verenigingen, 50 gemeenschapstuinen, tientallen handelsverenigingen, ... Antwerpenaren zijn niet alleen actief betrokken. Antwerpen is ook een rijke stad. We hebben één van ‘s werelds grootste havens, we zijn dé diamantstad van de wereld. De stad heeft al eeuwenlang iets met kunst en kunstenaars. Het is zonder enige twijfel één van ‘s werelds bijzonderste steden om in te leven. Het potentieel van Antwerpen is gigantisch.
Die veelheid stelt de stad ook voor een aantal uitdagingen?
De uitdagingen zijn inderdaad heel groot, denk maar aan goed onderwijs voor iedereen, minder armoede en ongelijkheid, meer vergroening, duurzamere mobiliteit, sterkere lokale economie, goede zorg voor iedereen, een veilige stad, betaalbare huisvesting, ... We vergeten soms dat door de globalisering we onze stad anno 2018 niet meer 100% zelf in de hand hebben. Maar we moeten niet alleen naar anderen kijken, onze stad blijft voor een groot deel onze verantwoordelijkheid. En maar al te vaak zijn we een verdeelde, koppige en zo ook een heel erg moeilijke stad om samen te (be)sturen.
En daaraan willen jullie met Commons Lab iets doen?
Dat klopt, Commons Lab Antwerpen wil nieuwe samenwerking en (be)sturing van Antwerpen onderzoeken. We gaan voor een stedelijk ‘besturingssysteem’ dat draait rond gedeeld eigenaarschap, wederzijds vertrouwen, verbinding, samenwerking. We zijn op zoek naar een stad die collectieve actie van actieve inwoners van de stad mogelijk maakt en die sterk investeert in het opzetten van samenwerkingsverbanden met en/of tussen actieve burgers, kennisinstellingen, middenveld en bedrijven. Slimme samenwerking en sturing is volgens ons noodzakelijk om van Antwerpen een duurzame, democratische, rechtvaardige stad te maken.
Commons Lab Antwerpen doet vermoeden dat ook in andere steden gelijkaardige initiatieven werden genomen?
Er zijn al jaren heel wat steden bezig met allerhande vernieuwende vormen van burgerparticipatie, maar we zien dat die vaak binnen het bestaande systeem opereren, dat die ‘het systeem’ nauwelijks in vraag stellen (economie, democratie, samenleving, onderwijs, …). Steeds vaker hoor je de vraag naar radicaal nieuwe ‘systemen’. Wereldwijd zijn er momenteel enkele denkers aan de slag om via het principe van de commons het volledige systeem te gaan herdenken. Maar dat is allemaal nog heel theoretisch en dus vaag. Wij willen met Commons Lab concreet gaan experimenteren. We trachten allerhande burgercollectieven te ondersteunen: bij het opzetten van stadslandbouw, bij het delen van kinderfietsen, bij het vergroenen van straten en pleinen, bij het produceren van energie (via burgercoöperaties), organiseren van groepsaankopen, … We beginnen nog maar pas, maar we zijn voorlopig het enige burgergedreven stedelijke commons lab in de wereld.
Hoe willen jullie Antwerpen omvormen tot die duurzame, democratische en rechtvaardige stad?
We willen in eerste instantie de rol van burger(collectieven) in de stad versterken. We doen dit door ze zelf op te sporen. Vervolgens gaan we ze extra visibiliteit geven; we delen bijvoorbeeld al hun activiteiten. We trachten ze ook te versterken. Na een korte analyse gaan we Antwerpse burgercollectieven coachen. Maar ook brengen we burgercollectieven samen waarbij ze onderling ervaring, tips, ideeën, contacten kunnen uitwisselen, elkaar gaan versterken.
Daarnaast proberen we in allerhande experimenten de overheid, ondernemers en burgercollectieven te verbinden, dichter bij elkaar te brengen en te laten samenwerken. Er zijn bijvoorbeeld heel veel kinderen in Antwerpen die niet over een fiets beschikken. Wij pleiten ervoor dat alle kinderen/ouders in de stad hun fiets gaan delen. Dat is niet alleen veel beter voor het milieu, maar er zijn in de stad voldoende kinderfietsen voor alle kinderen. Op voorwaarde dus dat ze gedeeld worden. Om dat te realiseren hebben we de steun nodig van de stad, maar ook van fietsenmakers, scholen, …
Dat klinkt heel ambitieus, krijgen jullie steun van de lokale overheid?
De gemeenteraadsverkiezingen zijn net achter de rug. We hebben in Antwerpen 10 nieuwe besturen (1 stadsbestuur en 9 districtsbesturen). Gesprekken met de nieuwe beleidsmakers zijn er al geweest en volgen nog. Het is een cliché, maar er is nog steeds een enorme kloof tussen burger en bestuur. We zien politici en overheden vaak nieuwe structuren opstarten, maar niet de structuren veranderen, de reden dat er zo weinig verandert. Laten we hopen dat de politiek de komende jaren zichzelf effectief heruitvindt en weer slagkrachtig wordt.
Welke concrete initiatieven konden jullie zo al op poten zetten?
Momenteel zijn we o.a. bezig met twee stadslandbouwinitiatieven op te starten. In 1 wijk zullen we, verdeeld over 5 verschillende locaties, 25 bijenkasten plaatsen die door de wijk en de imker samen beheerd worden. De opbrengst gaat letterlijk en figuurlijk in 1 pot en zal vervolgens verdeeld worden onder de leden en buurtbewoners. De verdeling zelf zal gebeuren volgens een verdeelsleutel die de groep samen afspreekt. Op één randvoorwaarde: dat er nieuwe solidariteit met alle buurtbewoners gecreëerd wordt.
In een leegstaande kerkkelder in de Seefhoek zullen we een ondergrondse kwekerij opstarten van paddenstoelen en witloof, opnieuw gerund door een buurtcollectief i.s.m. met professionelere landbouwers. Op die manier leren mensen in de stad opnieuw op grotere schaal voeding te produceren en te verhandelen. Het is ook voor duurzame landbouwers een manier om te kunnen overleven, de steun van een gedreven community is levensnoodzakelijk wil je vandaag een duurzaam stadslandbouwbedrijf opstarten.
2018 was jullie testjaar, wat is jullie evaluatie?
We hebben in 2018 zelf heel wat kennis verzameld en verwerkt. We zijn echt van nul begonnen. Heel veel van onze documentatie hebben we verzameld en bieden we trouwens gratis aan via onze website. We hebben ook op regelmatige tijdstippen mensen samengebracht. In november bijvoorbeeld waren er 200 mensen aanwezig op ons ‘Antwerpen sharing city’-event in de Roma.
We merken dat er heel veel burgers zijn die zin hebben om iets positiefs bij te dragen aan de stad, voor het klimaat, of tegen de armoede bijvoorbeeld. Heel veel mensen zijn op zoek en komen zo bij ons terecht. Anderzijds zien we dat vele burgercollectieven moeite hebben om zichzelf duurzaam te organiseren. Er zijn eigenlijk een aantal eenvoudige vuistregels die nauwelijks bekend zijn. Als je die tips kent en begint toe te passen, dan gaat het meestal veel vlotter. Ten derde hebben we geleerd dat de overheid een cruciale actor is in het verhaal. Willen we meer ruimte geven aan burgercollectieven, letterlijk en figuurlijk, dan zal de overheid mee die ruimte moeten creëren. Er is heel wat nieuwe wetgeving nodig.
Welke projecten staan er voor 2019 op stapel?
We hebben diverse burgercollectieven geselecteerd waarmee we intens samenwerken: enkele straatcomités, enkele wijkcomités, een oudere volkshogeschool. We werken mee aan een Vlaamse studie om nieuw beleid te ontwikkelen, lokaal en Vlaams. We willen dit jaar een meerjarenplan, een zogenaamd ‘Commons Transitieplan’ opstellen incl. een businessmodel. Een burgercollectief opstarten vandaag kan je ook benaderen als een soort onderneming.
Hoe kan iemand zich in Commons Lab Antwerpen engageren?
Gewoon een mailtje sturen naar commonslabantwerpen@gmail.com of bellen naar 0473 86 55 03. Je kan ons al steunen door al onze berichten te delen via onze blog, facebook, twitter, …
Beeld: © Wikipedia