Boetekleed - Ian McEwan
Het Geschreven WoordIan McEwan is een gerenommeerd auteur die momenteel maar liefst 18 romans, 2 jeugdboeken en 2 toneelstukken op zijn palmares heeft staan. Meerdere romans zijn verfilmd en werden genomineerd voor grote prijzen, waaronder de Bookerprijs (die hij won voor de roman Amsterdam). Boetekleed wordt internationaal beschouwd als zijn meesterwerk. Deze moderne klassieker vertelt het verhaal over een inschattingsfout die de levensloop van drie mensen dramatisch verandert en het schuldgevoel en de boetedoening die hierop volgt.
De dertienjarige Briony Tallis leeft met haar ouders en oudere zus Cecilia op een statig Engels landgoed. Haar neefjes en nicht komen bij hen wonen tijdens de scheiding van hun ouders. Op een warme zomerdag in 1935 ziet ze Cecilia halfnaakt in een fontein springen voor de ogen van Robbie, de zoon van hun dienstmeisje dat al jaren financieel ondersteund wordt door de familie. Gedurende deze dag is Briony getuige van een ontluikende liefde, maar door omstandigheden vat ze deze momenten verkeerd op en schildert ze Robbie af als een gevaarlijke maniak. Tijdens een bewogen etentje, waarbij hun nichtje slachtoffer van een verkrachting wordt, beschuldigt ze Robbie van dit criminele feit waardoor hij achter tralies – en later aan het front – belandt.
Dat Boetekleed als McEwans meesterwerk beschouwd wordt, is geheel terecht. Zijn oog voor detail, realisme en het verweven van zowel sociale, maatschappelijke als psychologische thematiek, maken van deze roman een echte parel. McEwan hecht veel waarde aan visuele zeggingskracht en streeft ernaar om alles, of het nu een gesprek of gebeurtenis is, zodanig te beschrijven dat je dingen voor je kan zien. Hierin slaagt hij absoluut, door lange, gedetailleerde passages waarbij alle gevoelens en gedachten zorgvuldig worden ontleed. Al maakt dat het werk redelijk traag, je voelt een constante dreiging en angst, waardoor je blijft lezen om zo snel mogelijk tot de ontknoping te komen. Als lezer word je meegezogen in de perikelen. Ik betrapte mezelf er bovendien op dat ik zelfs erg kwaad werd wegens de naïviteit en destructieve handelingen van Briony. Doordat ze alleen uitgaat van haar eigen perspectief, zonder verhaal te halen bij de betrokken partijen, verwoest ze vele levens en verliest ze haar kinderlijke onschuld. Dit is iets dat doorheen het hele verhaal resoneert: de manier waarop het perspectief van een individu onvermijdelijk zijn of haar realiteit vormt en het uiteindelijke feit dat niemand in staat is om de wereld op een uiterst objectieve manier te zien.
Vanuit een valselijke beschuldiging vloeit schuld voort. Dit is een krachtige menselijke emotie die een leven vorm kan geven, wat ook Briony ervaart. Geplaagd door schuld probeert ze haar fouten weer recht te zetten en kiest ze voor een simpel leven als verpleegster, zonder financiële hulp van haar familie. Ze schrijft een boek over de hele situatie, maar kan een roman dienst doen als boetekleed? Zal ze in staat zijn om de realiteit weer te geven of zal ze de werkelijkheid verdraaien uit vrees haar eigen imago te beschadigen?
De tweede helft van het boek vond ik persoonlijk erg interessant, omdat het een ander perspectief biedt op Wereldoorlog II. Dit boek focust zich niet zozeer op het effectieve vechten, maar wel op de psychologische en fysieke tol die oorlog eist. Uitgeput en gewond proberen Robbie en de soldaten het strand van Duinkerke te bereiken, voorbij bergen geëxecuteerde paarden en lijken van burgers en soldaten. We weten allemaal hoe uitzichtloos de situatie in Duinkerke was, maar in deze roman blijft de hoop weerklinken in elke soldaat. McEwan deed een beroep op brieven van Engelse soldaten, waardoor hij een concreet beeld kreeg op het leven aan het front en alles heel realistisch doet aanvoelen. Anderzijds leren we meer over een toch wel vergeten groep in de meeste oorlogsromans: het medische personeel. Elke dag ontfermden verpleegsters en dokters zich over de gruwelijkste wonden, wat fysiek en mentaal zijn tol eist. Ruw, bloederig en emotioneel … hartverscheurend.
Boetekleed (Atonement) werd op magistrale wijze verfilmd door Joe Wright in 2007, met in de hoofdrollen Keira Knightley, Saoirse Ronan en James McAvoy, en won verschillende prijzen (waaronder een Oscar, Golden Globes en BAFTA’s). Wie nog andere werken wil lezen van Ian McEwan, kan dat doen met Amsterdam, Aan Chesil Beach, Machines zoals ik, Solar en De kinderwet. Deze tour de force is een grote naam binnen de internationale literaire wereld – hij staat op de lijst van “de 50 grootste Britse auteurs sinds 1945” van de Times - dus als je nog nooit iets van hem gelezen hebt, raad ik je aan om hiermee te beginnen.
Boetekleed is een verhaal over menselijke emotie, zowel in gewone als uitzonderlijke situaties, en roept op tot zelfreflectie. Erg interessant, maar ook angstig en hartverscheurend, waardoor er af en toe wel eens een traantje weggepinkt kan worden.