Björnstad – Fredrik Backman
LiteratuurDe Zweedse columnist en auteur Fredrik Backman scheerde hoge toppen met zijn debuutroman Een man die Ove heet (2012) en is sindsdien niet meer weg te denken uit de bestsellerlijsten. Hij schreef inmiddels 8 romans, die stuk voor stuk aangrijpende verhalen over menselijke bekommernissen zijn. Björnstad (en de rest van de trilogie) wijkt af van zijn gewoonlijk warme, tedere romans en brengt ons een rauw verhaal over vooroordelen en seksisme in een stervend stadje waar hockey vóór alles komt.
In het midden van de Zweedse, winterse wildernis ligt het kleine, geïsoleerde stadje Björnstad dat in economisch verval is. Alle hoop is gevestigd op het hockeyteam, dat sterk op weg is naar een revival en kan zorgen voor een heropleving van de stad. De hele gemeenschap leeft hiernaartoe, Björnstad is dan ook altijd een hockeystad geweest. Op weg naar de finale wordt alles op de helling gezet wanneer de sterspeler over de schreef gaat en een brutaal misdrijf pleegt. Dit delict zorgt voor een verdeeldheid binnen de gemeenschap tussen degenen die vinden dat het in de doofpot gestopt moet worden en degenen die alles op het spel willen zetten voor gerechtigheid. Alles staat en valt met één persoon die alles heeft zien gebeuren, maar kan die de moed verzamelen om de waarheid te spreken wanneer er zoveel te verliezen is?
Hoewel ik opgroeide in een voetbalfamilie heb ik nooit de obsessie rond sport begrepen. Mijn ogen rollen dan ook ver in mijn oogkassen wanneer ik hoor dat de supporters van Antwerp en Beerschot voor de zoveelste keer op de vuist zijn gegaan. Met Björnstad werpt Backman echter een genuanceerde blik op sport, zowel op de politiek achter de schermen als op iedereen die er enige band mee heeft. Hij vertrekt namelijk niet van één personage, maar vertelt het verhaal uit verschillende perspectieven - spelers, ouders, coaches, managers, supporters, broers en zussen – waardoor we gedetailleerde karakterstudies krijgen die ook essentieel blijken te zijn voor het volledige plaatje. Aan het begin lijkt het boek dan ook een beetje een slowburner, maar voor je het goed en wel beseft, ben je volledig ondergedompeld in het verhaal. Net door deze verschillende visies begin ik meer in te zien waarom sport zo belangrijk kan zijn; het gaat om kameraadschap, een weg uit slechte thuissituaties, armoede en eenzaamheid, een uitlaatklep, en over momenten die je heel je leven bijblijven. Sport heeft echter ook duistere kanten, die samenhangen met politiek, macht, geld en blinde verafgoding – onderwerpen die uitvoerig aan bod komen en de ruggengraat van Björnstad vormen.
Maar Björnstad is zoveel meer dan een boek over sport. Backman tackelt delicate kwesties zoals seksisme, homofobie, racisme, peer pressure, integriteit, klassenscheiding en vooral seksueel geweld. Hij doet dit op zo’n gracieuze manier dat hij je bijna forceert om je eigen waarden en overtuigingen onder de loep te nemen en stil te staan bij deze problemen die jammer genoeg nog heel erg aanwezig zijn in onze maatschappij. Dit boek was dan ook een emotionele rollercoaster, zeker voor mij als vrouw. Na #metoo, de recente moorden op de Britse Sarah Everard en de Belgische David werd ik compleet moedeloos van de vele walgelijke reacties die op social media circuleerden en stelde ik me de vraag of we ooit in een empathischere samenleving zullen leven. Backman heeft echter een klare kijk op het leven als vrouw en doet ons alle recht aan. Hij schrijft over de manier waarop verkrachtingsslachtoffers behandeld worden als schuldigen, dat verkrachters niet altijd de Harvey Weinsteins van de wereld zijn, maar ook lieve buurjongens, dat verkrachters zelden bestraft worden (zeker als ze uit prominente families komen) en dat een hele gemeenschap zich tegen een slachtoffer kan keren. Hiermee verdient hij mijn eeuwige respect. Ik neem mijn petje af voor meneer Backman.
Ik had verwacht dat ik een verhaal à la The Mighty Ducks in handen kreeg, maar niets bleek dus minder waar. Björnstad is een boek dat me altijd zal bijblijven en ik zal het iedereen aanraden, alleen al om de relevantie en het realisme. Kortom: één van de beste boeken die ik de laatste tijd heb gelezen (en dat zijn er wel wat). Overige boeken van Backman zijn Een man die Ove heet, Oma heeft me gestuurd om te zeggen dat het haar spijt, En elke ochtend wordt de weg naar huis steeds langer, Britt-Marie was hier en het recentste Angstige mensen. Backman maakte van Björnstad een trilogie met Us against you (Wij tegen jullie) en Those who run towards fire (nog geen Nederlandse vertaling te verkrijgen). HBO kocht de rechten op en ontwikkelde de tv-serie Björnstad.
Kim Jönsson