Afscheid Stan Lee

11 januari 2019, 07:30 cultuur

Het nieuws bereikte ons tijdens een grondige vakantie aan de Rode Zee in Egypte. Een Duitse stripfanaat, die ik had leren kennen, liet me zijn iPhone zien met daarop het overlijdensbericht van Stan Lee. Even stond voor mij de wereld stil. Ook al heb ik deze wondere man tijdens de twee jaar dat ik in de Verenigde Staten studeerde en werkte nooit ontmoet (in tegenstelling tot Charles M. Schultz van Peanuts, die een wekelijkse tafelgast was bij de familie in Minnesota waar ik een inwonend gaststudent was). Iedereen die iets met de stripwereld te maken heeft, lijkt op een of andere manier verbonden te zijn met het icoon Stan Lee.

Hoewel ik mij vandaag afvraag of men vandaag nog weet dat dit de man was achter Spiderman, The Hulk, Captain America en de vele andere helden van het Marvel universum. Of misschien toch wel omdat Stan Lee (1922-2018) de stripwereld overstegen was en inmiddels als steunpilaar van de Marvel Studios werd gezien, en regelmatig televisieoptredens en interviews gaf.
Daarnaast had hij, goeie vriend filmrecensent Miel van ’t Periodiekske, steevast een rolletje in elke Marvelfilm, wat altijd een vrolijk moment opleverde, als wijkagent, postbezorger, jurylid, viersterrengeneraal en bibliothecaris. Het verhaal gaat dat er nog een tiental opnames van Stan zijn gemaakt die in de komende films zijn geplaatst.
Stan is niet meer, maar hij leeft verder in cartoons, films en games en bovenal in de strippersonages die hij heeft gecreëerd.
In het begin van de jaren 1960 voelde men, zowel in Amerika als in Europa, de interesse voor de comics weer opflakkeren. In Amerika vooral onder impuls van Marvel, dat uit het verleden lessen had geleerd. Onder leiding van de geniale scenarist Stan Lee werd gewerkt aan de heropbouw van de verloren reputatie met de sciencefiction mind van de gouden jaren: dominerende actie, met de feeling van de goede plots uit de Horrorcomics en met de goede lijn voor ogen van de Comic Code werden oude en nieuwe superhelden nieuw leven ingeblazen: Thor, Daredevil, Fantastic Four, Spiderman, Hulk, Capt. Marvel, Capt. America, Silver surfer, Doc Strange, Nick Fury.
Bovenal is echter deze Marvelopbloei te danken aan Stan Lee, die het menselijke element in de comic invoerde. Zijn Spiderman is een mens van vlees en bloed. Het is een superwezen dat de ergste gangsters en bandieten bestrijdt, maar thuis wacht een oude tante op hem die zijn ware identiteit niet kent. Hij heeft weinig geluk bij de meisjes, hij wordt op school door vrienden en medeleerlingen geplaagd. Spiderman is dikwijls ongelukkig omdat de wereld bang is van … Spiderman, die enkel en alleen wil helpen, maar nooit geholpen of begrepen wordt. Dit is slechts één staaltje van de manier waarop Lee een diepmenselijke dimensie kon scheppen die de spil vormde van elk verhaal. Het dynamische van veteraantekenaar Kirby deed de rest. De echte naam van Spiderman, één van de best bekende gekostumeerde superhelden van de jaren 1960 is Peter Parker die als kind gebeten werd door een gemuteerde spin die de jongen arachnide bekwaamheden bezorgt. Wanneer Parker vaststelt dat hij enorm sterk is en over een ontzagwekkend klimmersvermogen beschikt, besluit hij een misdaadbekamper te worden, jagend op slechteriken, meestal in de buurt van de wolkenkrabbers van New York. Deze creatie van Stan Lee bestaat sinds 1962. Eerst als strip, nadien in ten minste twee getekende televisieseries en een liveaction televisiefilm in 1977.
Ook The Hulk is een creatie van Stan Lee, een moderne variatie op Dr. Jekyll en een van de meest absurde denkbare personages die terug te vinden zijn in Amerikaanse comicboeken. Centraal staat ene dokter Bruce Banner, een bescheiden wetenschapper die af en toe verandert in een reusachtig groen mensachtig wezen, schijnbaar zonder verstand en ijlend tekeergaand als een gek, maar vreemd genoeg gehoorzaam aan de wet en het zijn misdadige schoften die het moeten ontgelden.
Zijn Captain America dateert al van 1941, oorspronkelijk een zwakkeling, maar eens ingespoten met een drug krijgt hij reusachtige spieren en ging hij eerst op de vuist tegen de nazi’s. Hij wint zo goed als solo de Tweede Wereldoorlog voor de Amerikanen. Na de oorlog verloor Captain America zijn raison d’être en de strip werd een makkie. ‘De grootste democratiekampioen’ herleefde kortstondig in de jaren 1950 als communistenjager.
Spande Marvel enkele jaren de kroon, dan greep op het einde van de jaren 1960 een verschuiving plaats. Superhelden werden weer enorm populair, ze waren ‘pop’, ze waren ‘in’, maar aan de top blijven is vermoeiend, dat ondervond ook Stan Lee. Langzamerhand begon zijn roem te tanen, zijn reputatie af te schilferen. Anno 1976 schoot Lee uit zijn wiek. Vijf jaar had hij geen scenario meer geschreven en kwam tot de afgrijselijke ontdekking dat men zijn Spiderman verknoeid had. Hij zette zich weer aan het schrijven en gaf nieuwe richtlijnen om de figuur te redden. Wat ook gebeurde.