30 jaar geleden veranderde onze culturele leefwereld
Humor Het jaar 1989 was in vele opzichten een keerpunt in onze maatschappij. Niet alleen de Berlijnse muur werd neergehaald, maar Zaïre zegde ook het vriendschapsverdrag (van 1960) met België op, oud-premier Paul Van den Boeynants werd ontvoerd, het programma Samson en Gert werd voor het eerst uitgezonden op televisie en het televisiemonopolie van de staatsomroep (toen nog BRT) werd doorbroken met de komst van de Vlaamse Televisie Maatschappij, kortweg VTM.In de rand kan nog vermeld worden dat in 1989 de voetballers Toby Alderweireld en Jelle Vossen geboren werden, net als tennisster Yanina Wickmayer, terwijl in dat jaar ook mensen als Johnny Jordaan, Salvator Dali, Lucille Ball, Sergio Leoni, Laurence Olivier, Anton Peters, Georges Simenon, Irving Berlin, Richard Burton en Gerard Walschap ons verlieten. Om slechts deze te noemen. De grote culturele aardverschuiving die ons dagelijkse leven zou beïnvloeden, was evenwel de komst van VTM, wat de voorbije weken uitgebreid gevierd werd.
Vóór de komst van VTM keek tijdens het weekend de meerderheid in Vlaanderen naar de Nederlandse spel- en showprogramma’s. Presentatoren zoals Berend Boudewijn, Sonja Barend, Mies Bouman, Jos Brink en Willem Duys waren in Vlaanderen even populair als in Nederland. Talenten van eigen bodem werden door de schoolmeesterzender BRT vleugellam gemaakt door neerbuigende verwaarlozing of zelfs misprijzen, terwijl buitenlanders in de hemel geprezen werden. In De Standaard werd Will Tura – ondanks talloze optredens voor volle zalen – verstoten wegens zijn karamellenverzen (die niet eens van hem waren). Zelfs in ’t Pallieterke werd de volksmuziek bespot en vernederd. Bij Gazet van Antwerpen stuurde de redactiesecretaris een richtlijn naar alle medewerkers die over entertainment schreven met duidelijke instructies. Als voorbeeld werd ook hier een optreden van Will Tura genomen. Als Will Tura twee optredens had in de Koningin Elisabethzaal, dan mocht het verslag hiervan slechts na het tweede optreden gepubliceerd worden. Als het na de eerste voorstelling gepubliceerd was, dan was het publiciteit voor de volgende voorstellingen. Wie die periode niet heeft meegemaakt, zal moeite hebben om het te geloven.
Het misprijzen voor Vlaamse artiesten nam soms hallucinante vormen aan. Zo was er in onze regio een school, geleid door nonnen die de vrome gedachten erg genegen waren natuurlijk, maar die zich wel tsjevenstreken veroorloofden. Voor alle duidelijkheid: tsjevenstreken is synoniem voor Jezuïetenstreken, opportunistische en ietwat hypocriete gedragingen die vooral voorkomen bij katholieken, voor wie een tsjeef een scheldwoord is.
Tsjevenstreken
Voor de renovatie van hun school organiseerden de nonnen van de bekende school in onze regio tijdens een weekend een ‘fancy fair’. Zij schreven alle Vlaamse artiesten (zangers, zangeressen, groepen, orkesten) aan met de vraag of zij bereid waren op zaterdag gratis te komen optreden tijdens de fancy fair, dan konden zij met de opbrengst hiervan zondag Rob De Nijs betalen. Je kan moeilijk een actie bedenken waarbij het misprijzen voor de eigen artiesten beter geïllustreerd wordt.
De komst van VTM met programma’s zoals Tien om te zien en de vele shows die door Mike Verdrengh en Guido Depraetere op touw werden gezet, bracht een einde aan deze onderwaardering en zelfs minachting. De mentaliteitswijziging was enorm. Artiesten zoals Clouseau en vele anderen kregen plots een promotiemachine achter zich, die deuren opende die voorheen gesloten bleven. Feestorganisatoren kregen pas volk op hun evenement als ze tv-artiesten op het programma zetten. Affiches voor evenementen vermeldden plots naast de naam van nieuwe artiesten het opschrift ‘Bekend van televisie’. Het was voldoende om de feestzalen en –tenten te vullen. Clouseau speelde het zelfs klaar op één seizoen twaalfmaal het Sportpaleis (toen goed voor 13.000 zitplaatsen) in Merksem te vullen. Een weelde die voorheen ondenkbaar was en die zelfs niet door buitenlandse topsterren kon geëvenaard worden.
