De hervorming van het secundair onderwijs: de berg heeft een muis gebaard!

20 januari 2017, 15:52 Maatschappelijk

Telkens als we je bezig horen over het onderwijs klink je kwaad. Kan je die grote verbolgenheid even toelichten? Eigenlijk ben ik het beu om gepassioneerde leerkrachten te zien afhaken, om leerlingen schoolmoe te zien worden op een moment dat ze zichzelf nog niet ontdekt hebben, om mensen met een diploma een beroep te zien doen dat ze eigenlijk niet graag doen en toch moeten doen omdat ze geen ander diploma hebben, om medewerkers een burn-out te zien krijgen omdat ze moeten presteren in iets waar ze geen passie en talent voor hebben, om managers te zien sneuvelen die het goed bedoelen en niet mogen van een ter dode opgeschreven HR-beleid, om mensen te zien snakken naar hun pensioen omdat ze eindelijk willen worden wie ze zijn, om vakbonden en politici te zien wentelen in machtige onmacht en niet de kundigheid hebben om de juiste weg te vinden. Het is toch logisch dat charlatans de macht overnemen door gewoon misbruik te maken van de hunker van mensen naar zekerheid en veiligheid. Het is hoog tijd dat de echt competente beleidsmensen hun rug strekken ... of niet? (schuddekopt en slaat de handen aan het hoofd) We moeten gaan voor een splitsing in het onderwijs. Enerzijds een onderwijs gebaseerd op discipline en intelligentie en anderzijds een onderwijs gebaseerd op passie en talent. Het oude tegen het nieuwe. Een systeem, vastgeroest in jaren, richtingen en modules, tegen een systeem van door passie gedreven leren, waarin onze kinderen en jongeren veel sneller ontwikkelen dan in het oude. Waarin ze hongerig blijven om te leren i.p.v. te veranderen in een fossiel met een diploma, dat altijd maar spreekt over de goeie oude tijd … waar kinderen elke morgen opstonden om –meestal tegen hun zin- naar een gevangenis te gaan. Onderwijs moet mensen juist de kans geven om te worden waartoe ze voorbestemd zijn. En dat zit nu eenmaal in hun passie en talenten!

Ontwapenend eerlijk is de verontwaardiging van Jef Staes omtrent het akkoord van de Vlaamse regering inzake de hervorming van het secundair onderwijs. Hij heeft meer dan 25 jaar ervaring in het trainen en opleiden van mensen en is ondertussen een autoriteit op het vlak van innovatieve organisaties. Onderwijs en bedrijfsorganisatie liggen Jef zeer nauw aan het hart. Staes ventileerde onlangs op sociale media zijn woede omtrent de gemiste kans op wezenlijke verandering. In de wagen via een webcam, omdat hij niet langer kon wachten, kondigde Jef meteen een livestream lezing aan die ondertussen massaal veel reacties heeft uitgelokt.
“Ik ben echt gefrustreerd door de onderwijsvernieuwing die er eigenlijk geen is. De berg heeft een muis gebaard. Geen verandering. Het is niks. Een storm in een glas water. Waarom slagen we er niet in om een moderne leeromgeving te bouwen voor onze kinderen, zodat ze klaar zijn voor de toekomst?” Volgens Jef Staes is dit te wijten aan het machtsdefect. Hij denkt dat we België moeten splitsen in een gemeenschap geregeerd door de macht en een gemeenschap waar competentie de plak voert. Genoeg voer voor een interessante babbel, dachten we en we gingen met Jef in gesprek.

Zijn diploma’s dan niet belangrijk, Jef? Iemand die een diploma haalt op basis van discipline en intelligentie zal het nooit halen van iemand die expert wordt op basis van passie en talent. En als je dat niet beseft, dan heb je dat tweede nog nooit ervaren. Diploma’s hebben een nefaste invloed op de competentieontwikkeling en op levenslang leren. Dit terwijl levenslang leren noodzakelijk is geworden. De uitdagingen waar onze samenleving momenteel mee kampt, zijn niet niks: migratie, opwarming van de aarde, vergrijzing, … Hiervoor zijn frisse, nieuwe ideeën nodig van gepassioneerde en bezielde mensen die door het vuur gaan om oplossingen te vinden … Dat is helemaal iets anders dan studenten die op Red Bull enkele nachten doorstuderen omdat de examens wenken en om een diploma in de wacht te slepen. Een diploma is een momentopname, een dood certificaat dat mensen krijgen omdat ze de discipline hebben om tegen hun passie en interesse in toch bepaalde vakken uit het hoofd te blokken. Onze kinderen en studenten verdienen beter en dat is volgens mij een competentie playlist. Dit is een levend ‘document’ dat permanent openstaat voor verandering. Passies en interesses variëren en mensen ontwikkelen alleen snel en duurzaam wanneer ze werkelijk geboeid zijn. En dat is nu net wat het huidige onderwijs vaak niet doet met jongeren: hen boeien!

Waar gaat volgens jou het beleid dan in de fout? De grootste fout is dat men bij het debat niet uitgaat van de problemen die zich vandaag in de maatschappij voordoen en ook niet van het belang van onze kinderen. Je vraagt je soms af voor welke problemen onderwijs nog een gepaste oplossing biedt. Terwijl passie en talentontwikkeling van kinderen en studenten centraal zouden moeten staan, blijft men koppig vasthouden aan discipline en intelligentie. Het beleid klampt zich onbewust vast aan de diploma’s van leerkrachten en docenten en hun bijbehorende status en macht. De angst om dit te verliezen of zelfs op de debattafel te brengen, domineert.

Is dat wat je bedoelt met het ’machtsdefect’? Inderdaad! ASO-licentiaten kijken professioneel neer op regenten. Masters kijken neer op Bachelors. ASO-leerkrachten kijken neer op TSO- en BSO-leerkrachten. En dat allemaal op basis van diploma’s die leerkrachten en docenten soms meer dan 20 jaar geleden behaald hebben. Hetzelfde geldt voor al of niet gediplomeerde ouders die hun kinderen aanporren om in dezelfde diplomawaanzin te stappen. Ook organisaties en ondernemingen waar functies alleen openstaan voor dragers van het juiste diploma, dragen bij aan het in stand houden van dit verouderde, passieloze diplomadenken. We moeten kinderen de vrijheid en de ruimte geven om te ontdekken waarvoor ze passie en talent hebben. Een puntensysteem zou ik absoluut behouden. Het geeft kinderen feedback of hun passie wel in de lijn ligt van hun talenten. Als dat niet zo is dan zal die passie luwen en dat is goed … omdat ze voor iets anders zijn voorbestemd in het leven. Geef hen de ruimte en begeleid hen om verder te zoeken en zadel ze niet op met herexamens of extra jaren of ‘naar beneden’ in de waterval. Hoe kan je in godsnaam zo dom zijn …!

Wat is volgens jou de oplossing? (Denkt even en staart voor zich uit) Revolutie! Hier moet korte metten mee gemaakt worden en dat moet disruptief … Ik geloof nooit dat dit in consensus kan. Daarvoor zijn de belangen van diegenen die de touwtjes in handen hebben te groot. Wat we vandaag nodig hebben, is de durf om onderwijs fundamenteel te vernieuwen. De maatschappij en haar ondernemingen hebben mensen nodig die ten volle bewust zijn van hun talenten. Dit kan niet als we onderwijs blijven inrichten met als doel het uitreiken van ‘geblokte’ diploma’s. In het huidige tijdperk is informatie overal en altijd beschikbaar. Iedereen, met passie voor zijn talenten, kan en zal levenslang leren zodra hij of zij hier de ruimte en mogelijkheden toe krijgt. Iedereen kan blijven wisselen van beroep zonder dat je daar een basisdiploma voor nodig hebt. Dit is de nieuwe realiteit waarin we als werknemer onze weg moeten vinden. Dit is de nieuwe realiteit waaraan het onderwijs zich moet aanpassen. Dit is de nieuwe realiteit die onze ondernemingen en organisaties opnieuw gezond, betekenisvol en concurrentieel kan maken.

Hoe snel kan en moet dit volgens jou gerealiseerd worden? Het onderwijs van vandaag was goed voor gisteren. Vandaag hebben we een ingrijpende onderwijsvernieuwing nodig voor morgen én voor vandaag, want het is 5 voor 12! Deze vernieuwing zal nooit gebeuren op basis van consensus. Te veel mensen zullen hun diplomamacht en -status verliezen en gaan zich, ondersteund door de huidige vakbonden, verenigen om deze evolutie te verhinderen. Alleen als ‘het’ onderwijs zelf afscheid neemt van het diplomadenken bij het aanwerven en inzetten van leerkrachten en docenten kan het echt evolueren tot wat we nodig hebben: ‘leerhubs’ waar mensen levenslang samenkomen om te leren. Misschien hebben we opnieuw nood aan een opstand van talentrijke en gepassioneerde studenten die niet krijgen waar ze recht op hebben: talentgericht onderwijs.

Bedankt voor de toelichting, Jef. We zetten alvast de barricades klaar …

https://youtu.be/ts7v7fYUNDM

Als vervolg op het artikel in ’t Periodiekske van 24/1 en De Passant van 31/1, publiceren we hier enkele concrete voorstellen van Jef Staes omtrent de hervorming van het onderwijs.

- ASO, TSO en BSO bestaan niet meer. Kinderen krijgen de kans om hun talenten te ontdekken en gepassioneerd te leren uit een spectrum van leermodules die zowel algemeen, technisch als bijzonder of kunstig kunnen zijn. Lassen in combinatie met hogere wiskunde is geen uitzondering. - Leerkrachten zijn mensen met de juiste passie en talenten die een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van kinderen en studenten. Ze hebben geen diploma’s, ze zijn gewoonweg de besten in wat ze doen. Ze zijn ‘krachten in het leren’. - De overgang van fulltimeleren naar werken is niet bruusk, maar gebeurt organisch. Studenten verlaten voltijds onderwijs voor die ‘vakken’ waarin ze volleerd zijn en ruilen voltijds onderwijs voor deeltijds onderwijs in combinatie met deeltijds werken. - Leerkrachten kiezen voor hun passies en talenten en zijn meer en meer actief in onderwijs en andere organisaties of ondernemingen. De fulltimeleerkracht wordt meer en meer een uitzondering. - De leerplicht is vervangen door een levenslang leerrecht waarbij onderwijs levenslang aanwezig is. Dag- en avondonderwijs worden gewoon versmolten tot onderwijs … Leerlingen kiezen de onderwijsmomenten die hen het beste liggen. - De waarde van werknemers en leerkrachten wordt niet langer bepaald door een diploma. Wel door de waarde die anderen geven aan hun competenties en de passie en het talent waarmee deze competenties worden ontwikkeld. We kunnen spreken over een natuurlijk proces van sociale validatie.

Wil je mee sleutelen aan een nieuw onderwijssysteem waar talenten en passie centraal staan? Deel het artikel in ’t Periodiekske en De Passant samen met deze oproep met vrienden, like het en stuur het door aan beleidsmakers! – Jef Staes

Wie meer wil te weten komen over de inzichten en activiteiten van Jef Staes, kan terecht op http://www.redmonkey.be/.

Fik Verbiest